«شاهنامه» منبعی برای بررسی دیدگاه های دینی/ فردوسی گونه های ازدواج را اسلامیزه کرد
به گزارش خبرگزاری رضوی، دکتر علیرضا شعبانلو، استاد دانشگاه و پژوهشگر در مورد ویژگی های اشعار فردوسی گفت: اشعار فردوسی در بعد حماسی خود دارای ابعاد زیادی است. وجوه تعلیمی شاهنامه خیلی بارز است. وجوه مردم شناختی و جامعه شناختی جامعه قابل بحث و بررسی است. در بخش های انتهایی شاهنامه قسمت های تاریخی وجود دارد که مفید است.
دکتر شعبانلو مهمترین ویژگی شاهنامه را حماسی بودن آن دانست و افزود: در بخش حماسی شاهنامه که مهمترین بعد شاهنامه تلقی می شود از آغاز تا پایان حکومت کیخسرو به عنوان بخش اساطیری شاهنامه محسوب می شود که شامل بسیاری از دیدگاه ها و باورهای مذهبی و دینی ایرانیان است، از این جهت می توان شاهنامه را منبعی برای بررسی دیدگاه های دینی هم تلقی کرد. تقریبا باورهای آیینی همچون آیین زرتشتی و مزدایی را در شاهنامه می بینیم که بازتاب یافته باورهای مهرپرستی است. برخی معتقدند خانواده رستم و زال مهرپرست بودند. در شاهنامه تبلوراتی در این زمینه می بینیم.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: بسیاری از آیین های ایرانی و جنبه های معنوی در شاهنامه وجود دارد. از این لحاظ بخش اسطوره شاهنامه غنی است. شاهنامه از لحاظ پرداختن به اندیشه های دینی غنی است. اندیشه های غنی مبنای اندیشه های فلسفی، هستی شناسی و آفرینش هستند.
دکتر شعبانلو با اشاره به اینکه شاهنامه از اندیشه های اسطورگی اثر پذیرفته و آنها را بازتاب داده است، بیان کرد: این قسمت اسطوره ای شاهنامه به دلیل اینکه میراث دار اندیشه های کهن ایرانی است در حوزه پژوهش های ادبی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. کارهایی که توسط ایرانیان و غیر ایرانیان در زمینه پژوهش اسطوره شناسی صورت گرفته است، بیشتر است. در حقیقت بیشتر به جنبه اسطوره شناسی تاکید شده است تا بخش تاریخی آن. استنادات تاریخی شاهنامه شاید زیاد اهمیت نداشته باشد اما به هر حال یکی از ابعاد و وجوه شاهنامه است.
وی با بیان اینکه باورهای دینی در شاهنامه وجود دارد، اظهار داشت: اندیشه های مربوط به آفرینش و وجود دو بن ضد هم یعنی اهریمن و اهورا را در شاهنامه شاهدیم. اینها اندیشه های کهن ایرانی است که در شاهنامه بازتاب یافته است. اندیشه های اسلامی را در جاهایی که فردوسی عقاید خود را بیان می کند، می بینیم؛ به عنوان مثال فردوسی گونه های ازدواج را اسلامیزه کرده است. در ایران قدیم یکی از گونه های ازدواج این بود که سه برادر با سه خواهر ازدواج می کردند اما زن خود را مشخص نمی کردند. فردوسی این اندیشه را در مسئله ازدواج پسران فریدون مشخص می کند و مشخص می شود که سلم، تور و ایرج با کدام ازدواج می کنند. در مسئله ازدواج رستم و تهمینه هم همین طور است، ازدواج آنها شکل و شمایل اسلامی به خود گرفته است.
دکتر شعبانلو مهمترین ویژگی شاهنامه را حماسی بودن آن دانست و افزود: در بخش حماسی شاهنامه که مهمترین بعد شاهنامه تلقی می شود از آغاز تا پایان حکومت کیخسرو به عنوان بخش اساطیری شاهنامه محسوب می شود که شامل بسیاری از دیدگاه ها و باورهای مذهبی و دینی ایرانیان است، از این جهت می توان شاهنامه را منبعی برای بررسی دیدگاه های دینی هم تلقی کرد. تقریبا باورهای آیینی همچون آیین زرتشتی و مزدایی را در شاهنامه می بینیم که بازتاب یافته باورهای مهرپرستی است. برخی معتقدند خانواده رستم و زال مهرپرست بودند. در شاهنامه تبلوراتی در این زمینه می بینیم.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: بسیاری از آیین های ایرانی و جنبه های معنوی در شاهنامه وجود دارد. از این لحاظ بخش اسطوره شاهنامه غنی است. شاهنامه از لحاظ پرداختن به اندیشه های دینی غنی است. اندیشه های غنی مبنای اندیشه های فلسفی، هستی شناسی و آفرینش هستند.
دکتر شعبانلو با اشاره به اینکه شاهنامه از اندیشه های اسطورگی اثر پذیرفته و آنها را بازتاب داده است، بیان کرد: این قسمت اسطوره ای شاهنامه به دلیل اینکه میراث دار اندیشه های کهن ایرانی است در حوزه پژوهش های ادبی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. کارهایی که توسط ایرانیان و غیر ایرانیان در زمینه پژوهش اسطوره شناسی صورت گرفته است، بیشتر است. در حقیقت بیشتر به جنبه اسطوره شناسی تاکید شده است تا بخش تاریخی آن. استنادات تاریخی شاهنامه شاید زیاد اهمیت نداشته باشد اما به هر حال یکی از ابعاد و وجوه شاهنامه است.
وی با بیان اینکه باورهای دینی در شاهنامه وجود دارد، اظهار داشت: اندیشه های مربوط به آفرینش و وجود دو بن ضد هم یعنی اهریمن و اهورا را در شاهنامه شاهدیم. اینها اندیشه های کهن ایرانی است که در شاهنامه بازتاب یافته است. اندیشه های اسلامی را در جاهایی که فردوسی عقاید خود را بیان می کند، می بینیم؛ به عنوان مثال فردوسی گونه های ازدواج را اسلامیزه کرده است. در ایران قدیم یکی از گونه های ازدواج این بود که سه برادر با سه خواهر ازدواج می کردند اما زن خود را مشخص نمی کردند. فردوسی این اندیشه را در مسئله ازدواج پسران فریدون مشخص می کند و مشخص می شود که سلم، تور و ایرج با کدام ازدواج می کنند. در مسئله ازدواج رستم و تهمینه هم همین طور است، ازدواج آنها شکل و شمایل اسلامی به خود گرفته است.
