استاد دانشگاه در افغانستان:
بانو گوهرشاد الگویی مهم برای فعالان سیاسی و تمدنی است
این‌ها گوشه‌ای از سخنان حجت‌الاسلام سیدمهدی افضلی؛ استاد دانشگاه و حوزه در هرات افغانستان است که اعتقاد دارد «بانو گوهرشاد مسیر تاریخ و فرهنگ اسلامی را در یک دوره قابل توجهی معطوف به تعالی قرار داد که انصافا اگر به صورت عینی مورد توجه قرار گیرد، می‌تواند در راستای تمدن‌سازی، فرهنگ‌سازی و سمت و سو دادن به فعالیت‌های کلان سیاسی و تمدنی برای جوامع انسانی به طور کلی مفید باشد».
در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
• برگزاری همایش فرهنگ رضوی و بانو گوهرشاد را به میزبانی آستان قدس رضوی چگونه دیدید؟
همایشی که بتواند مورد غفلت واقع شدن بانوان در جامعه اسلامی را نشان بدهد، خوب و ارزنده است. این همایش می‌تواند در احیای هویت بانوان و همچنین معرفی بانوان فعال در عرصه‌های مختلف فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی موثر باشد. مخصوصا با توجه به وضعیتی که امروز در جامعه اسلامی حاکم است و مجمع‌های مختلف، نگرش‌های فمنیستی دارند و موجی از بدبینی نسبت به زنان را در جامعه اسلامی رواج می‌دهند و آن را به پای اسلام گذاشته و این را جا می‌اندازند که جامعه و اندیشه اسلامی جایگاهی برای زن قائل نیست.
• مردم افغانستان چقدر با سبک و سیره امام رضا(ع) و خدمات و آثار تاریخی بانو گوهرشاد در مجموعه حرم مطهر رضوی آشنا هستند؟
خرده فرهنگ‌ها و مجموعه‌های فرهنگی متفاوت در این کشور حضور دارند. طبیعی است افرادی که گرایش بیشتری به سمت مکتب اهل‌بیت(ع) دارند اعم از کسانی که به صورت رسمی شیعه هستند یا افرادی که شیعه عاطفی تلقی می‌شوند، سبک زندگی‌شان ولایی است. حضور امام رضا(ع) در مرو و افرادی که در خطه‌ای از جغرافیای هجرت این امام همام حضور داشتند، هر کدام از این‌ها اگر به لحاظ اعتقادی باور و گرایش به سمت اهل‌بیت(ع) نداشته باشند، به لحاظ فرهنگی تأثیرات آن را خواهند دید.
منتها تا چه اندازه از بانو گوهرشاد شناخت دارند این هم متفاوت است، کسانی که اهل هرات هستند به دلیل مقبره این بانو در هرات، شناخت‌شان از فعالیت‌های بانو گوهرشادبیگم بیشتر است. در تاریخ هرات آمده، این شهر در دوران بانو گوهرشاد و همسرش تحت عنوان فلورانس آسیا شناخته می‌شد. توجه به شهر هرات مرهون و مدیون تلاش بانو گوهرشاد است که ابنیه و آثار تاریخی بر جای مانده از او، مفاخر فرهنگی جامعه امروز به حساب می‌آید.
• برای بازشناسی آثار تمدنی و فرهنگی بانوان در تاریخ اسلام چه پیشنهادی دارید؟
باید یک بازشناسی دقیقی نسبت به بانوان در طول چهارده قرن تاریخ اسلام صورت گیرد. در گام اول نیازمند شناسایی چهره‌هایی هستیم که در عرصه‌های مختلف ادبی، هنری، اجتماعی و همچنین در راستای اعتلای فرهنگ سیاسی زنان و مشارکت در منصب‌های سیاسی فعال بودند.
در گام دوم باید از زنانی که می‌توانند در جامعه امروز به عنوان الگو معرفی شوند چهره روشن‌تری ارائه شود تا جامعه‌ای که احیانا به دنبال یک الگوی عینی است، گرفتار سرگردمی و حیرت نشود. برای این کار نیازمند زیربنای جدی‌تری هستیم تا افق دید بالاتر، شرح‌صدر و حوصله‌مندی بیشتر در شناسایی و معرفی بانوان به وجود آید تا بتوانیم نقش روشن، علمی و عالمانه‌ای ایفا کنیم.
• جایگاه بانو گوهرشاد را به عنوان یک الگوی موفق زن مسلمان در برابر تفکرات زن غربی چگونه می‌بینید؟
هر فرد یا مجموعه‌ای باید در همان دوران و بستر تاریخی خودش مورد توجه قرار گیرد. اگر بخواهیم بانو گوهرشاد را با بانوان فمنیستی عصر حاضر ارزیابی کنیم شاید در موارد زیادی نکته‌های قابل انتقادی به دست نیاید. بافت تاریخی و بستر فرهنگی، سیاسی و اجتماعی که در آن دوران بوده، نباید با نگاه یک سویه و احیانا غیر علمی، غیر عالمانه و غیر اخلاقی عرصه سیاست امروز مورد ارزیابی قرار گیرد، بانو گوهرشاد از عرصه خشک و خشونت‌بار سیاست توانستند به سمت فرهنگ‌سازی و بسترسازی برای تعالی فردی و اجتماعی پیش بروند، این خیلی تفاوت می‌کند با جامعه غربی که حقوق زنان را تنها حق رأی بانوان می‌دانند و برای آن تلاش می‌کنند. بانو گوهرشاد مسیر تاریخ و فرهنگ اسلامی را در یک دوره قابل توجهی معطوف به تعالی قرار داد و این جایگاه با حق رأی و مشارکت سیاسی زنان قابل مقایسه نیست. بلکه یک جایگاه بسیار باعظمتی است که انصافا اگر به صورت عینی مورد توجه قرار گیرد می‌تواند در راستای تمدن‌سازی، فرهنگ‌سازی و سمت و سو دادن به فعالیت‌های کلان سیاسی و تمدنی برای جوامع انسانی به طور کلی مفید باشد.
• به نظر شما برگزاری همایش فرهنگ رضوی و بانو گوهرشاد می‌تواند زمینه وحدت مذاهب را فراهم سازد؟
بانو گوهرشاد از اهل‌تسنن بودند و جایزه جهانی گوهرشاد با شناسایی و معرفی بانوان از مذاهب اسلامی شیعه و اهل‌سنت می‌تواند به مسئله وحدت کمک کند. آستان قدس رضوی به عنوان یک نهاد شیعی و پایگاه اهل‌بیت(ع) با اقدامی که در شناسایی افراد شاخص در عرصه‌های مختلف انجام می‌دهد، خواهد توانست بر امپراطوری رسانه‌ای غربی اثرگذار باشد و از هر گونه شکاف جلوگیری کند. در دنیای معاصر ما حلقه‌های وصل بسیار غنی و ارزشمندی داریم، اگر شناسایی درستی نسبت به آن‌ها به وجود آید، می‌توانیم شاهد ایجاد تقریب و وحدت امت اسلامی باشیم.
در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
• برگزاری همایش فرهنگ رضوی و بانو گوهرشاد را به میزبانی آستان قدس رضوی چگونه دیدید؟
همایشی که بتواند مورد غفلت واقع شدن بانوان در جامعه اسلامی را نشان بدهد، خوب و ارزنده است. این همایش می‌تواند در احیای هویت بانوان و همچنین معرفی بانوان فعال در عرصه‌های مختلف فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی موثر باشد. مخصوصا با توجه به وضعیتی که امروز در جامعه اسلامی حاکم است و مجمع‌های مختلف، نگرش‌های فمنیستی دارند و موجی از بدبینی نسبت به زنان را در جامعه اسلامی رواج می‌دهند و آن را به پای اسلام گذاشته و این را جا می‌اندازند که جامعه و اندیشه اسلامی جایگاهی برای زن قائل نیست.
• مردم افغانستان چقدر با سبک و سیره امام رضا(ع) و خدمات و آثار تاریخی بانو گوهرشاد در مجموعه حرم مطهر رضوی آشنا هستند؟
خرده فرهنگ‌ها و مجموعه‌های فرهنگی متفاوت در این کشور حضور دارند. طبیعی است افرادی که گرایش بیشتری به سمت مکتب اهل‌بیت(ع) دارند اعم از کسانی که به صورت رسمی شیعه هستند یا افرادی که شیعه عاطفی تلقی می‌شوند، سبک زندگی‌شان ولایی است. حضور امام رضا(ع) در مرو و افرادی که در خطه‌ای از جغرافیای هجرت این امام همام حضور داشتند، هر کدام از این‌ها اگر به لحاظ اعتقادی باور و گرایش به سمت اهل‌بیت(ع) نداشته باشند، به لحاظ فرهنگی تأثیرات آن را خواهند دید.
منتها تا چه اندازه از بانو گوهرشاد شناخت دارند این هم متفاوت است، کسانی که اهل هرات هستند به دلیل مقبره این بانو در هرات، شناخت‌شان از فعالیت‌های بانو گوهرشادبیگم بیشتر است. در تاریخ هرات آمده، این شهر در دوران بانو گوهرشاد و همسرش تحت عنوان فلورانس آسیا شناخته می‌شد. توجه به شهر هرات مرهون و مدیون تلاش بانو گوهرشاد است که ابنیه و آثار تاریخی بر جای مانده از او، مفاخر فرهنگی جامعه امروز به حساب می‌آید.
• برای بازشناسی آثار تمدنی و فرهنگی بانوان در تاریخ اسلام چه پیشنهادی دارید؟
باید یک بازشناسی دقیقی نسبت به بانوان در طول چهارده قرن تاریخ اسلام صورت گیرد. در گام اول نیازمند شناسایی چهره‌هایی هستیم که در عرصه‌های مختلف ادبی، هنری، اجتماعی و همچنین در راستای اعتلای فرهنگ سیاسی زنان و مشارکت در منصب‌های سیاسی فعال بودند.
در گام دوم باید از زنانی که می‌توانند در جامعه امروز به عنوان الگو معرفی شوند چهره روشن‌تری ارائه شود تا جامعه‌ای که احیانا به دنبال یک الگوی عینی است، گرفتار سرگردمی و حیرت نشود. برای این کار نیازمند زیربنای جدی‌تری هستیم تا افق دید بالاتر، شرح‌صدر و حوصله‌مندی بیشتر در شناسایی و معرفی بانوان به وجود آید تا بتوانیم نقش روشن، علمی و عالمانه‌ای ایفا کنیم.
• جایگاه بانو گوهرشاد را به عنوان یک الگوی موفق زن مسلمان در برابر تفکرات زن غربی چگونه می‌بینید؟
هر فرد یا مجموعه‌ای باید در همان دوران و بستر تاریخی خودش مورد توجه قرار گیرد. اگر بخواهیم بانو گوهرشاد را با بانوان فمنیستی عصر حاضر ارزیابی کنیم شاید در موارد زیادی نکته‌های قابل انتقادی به دست نیاید. بافت تاریخی و بستر فرهنگی، سیاسی و اجتماعی که در آن دوران بوده، نباید با نگاه یک سویه و احیانا غیر علمی، غیر عالمانه و غیر اخلاقی عرصه سیاست امروز مورد ارزیابی قرار گیرد، بانو گوهرشاد از عرصه خشک و خشونت‌بار سیاست توانستند به سمت فرهنگ‌سازی و بسترسازی برای تعالی فردی و اجتماعی پیش بروند، این خیلی تفاوت می‌کند با جامعه غربی که حقوق زنان را تنها حق رأی بانوان می‌دانند و برای آن تلاش می‌کنند. بانو گوهرشاد مسیر تاریخ و فرهنگ اسلامی را در یک دوره قابل توجهی معطوف به تعالی قرار داد و این جایگاه با حق رأی و مشارکت سیاسی زنان قابل مقایسه نیست. بلکه یک جایگاه بسیار باعظمتی است که انصافا اگر به صورت عینی مورد توجه قرار گیرد می‌تواند در راستای تمدن‌سازی، فرهنگ‌سازی و سمت و سو دادن به فعالیت‌های کلان سیاسی و تمدنی برای جوامع انسانی به طور کلی مفید باشد.
• به نظر شما برگزاری همایش فرهنگ رضوی و بانو گوهرشاد می‌تواند زمینه وحدت مذاهب را فراهم سازد؟
بانو گوهرشاد از اهل‌تسنن بودند و جایزه جهانی گوهرشاد با شناسایی و معرفی بانوان از مذاهب اسلامی شیعه و اهل‌سنت می‌تواند به مسئله وحدت کمک کند. آستان قدس رضوی به عنوان یک نهاد شیعی و پایگاه اهل‌بیت(ع) با اقدامی که در شناسایی افراد شاخص در عرصه‌های مختلف انجام می‌دهد، خواهد توانست بر امپراطوری رسانه‌ای غربی اثرگذار باشد و از هر گونه شکاف جلوگیری کند. در دنیای معاصر ما حلقه‌های وصل بسیار غنی و ارزشمندی داریم، اگر شناسایی درستی نسبت به آن‌ها به وجود آید، می‌توانیم شاهد ایجاد تقریب و وحدت امت اسلامی باشیم.
