بازدید از جهان عجایب در حرم رضوی/ از سکه اولین پادشاه زن ایران تا سکه ولایتعهدی امام رضا(ع)
تفرجگاهها و مکانهای دیدنی در این شهر به اندازهای زیاد است که معرفی همه آنها مثنوی هفتاد منی است که از مجال این گزارش خارج است، اما آنچه که هر زائری به سهولت و آسانی میتواند به آن دست پیدا کند موزههای آستان قدسرضوی است که بیاغراق یکی از بزرگترین موزههای ایران با مجموعههای بینظیر و خارقالعادهای است که میتواند برای هر بینندهای جالب توجه باشد.
صحن کوثر؛ موزه مرکزی، قرآن، نفایس و فرش
موزههای آستان قدس، جای دوری نیست، بعد از فراغت از زیارت امام هشتم تنها کافی است وارد صحن کوثر حرم مطهر شوید تا تابلوهای موزهها را که از دور خودنمایی میکند شما را به محل برساند، موزههای آستان قدس در چهار ساختمان، موزه قرآن و نفایس، موزه مرکزی، موزه تخصصی فرش و موزه مردم شناسی که دارای 16 گنجینه شامل،گنجینه قرآن، فرش و منسوجات، نجوم، ساعت، گنجینه سلاح، گنجینه تمبر، سکه، اسکناس و مسکوکات، گنجینه مدال، تاریخ مشهد، نقاشی، گنجینه صدف و حلزون و آبزیان، گنجینه ظروف، گنجینه اشیاء سنگی و سفال، هدایای مقام معظم رهبری، موزه ملی ملک و موزه مردمشناسی است همه روزه در معرض دید علاقهمندان قرار میگیرد.
استقبال به سبک خوارزمشاهیان
در لحظه ورود به موزه، اولین شیء که نظر علاقمندان را جلب میکند ظرفی بزرگ تراشیده شده از سنگ است که به دلیل آنکه در زمان فرمانروایی سلطان جلالالدین محمد خوارزمشاه ساخته شده است، به آن سنگاب خوارزمشاهی میگویند، از این سنگاب برای آشامیدن و وضو گرفتن در مکانهای عمومی همچون مساجد، تکیهها و بازارها استفاده میشده است. این سنگاب قبل از انتقال به موزه در سقاخانه جلوی حجره فراشباشی در مدخل حرم مطهر امام رضا(ع) قرار داشت و با کتیبههایی با مضمون آیات قرآن کریم، ادعیه و احادیث منقش شده است، همچنین روی لبه ظرف برای قرار دادن ظرفهای آب خوری 16 نیم دایره تراشیده شده است و روی بدنه سنگاب در ارتفاعات مختلف سوراخهایی برای برداشتن آب و در کف آن سوراخی برای تخلیه آب در نظر گرفته شده است.
یک موزه و یک زیارت دیگر
جلوتر که میروی در طبقه همکف گنجینه تاریخ حرم مطهر رضوی قرار دارد که در این بخش دربهای قدیمی حرم، سه محراب فیروزهای، قفلها، شمعدانهای قدیمی و کتیبههای طلا کاری حرم مطهر با خط استاد علیرضا عباسی خوشنویس دوران صفوی نگهداری میشود که از بارزترین اشیاء این گنجینه اولین سنگ قبر منسوب به امام رضا(ع) که سنگ سفید رنگی است و با ظرافت تراشیده شده، است.
غرق تماشای آینههای دوران قاجار هستی که صدای راهنمای زائرانی که برای زیارت بارگاه غریبالغربا و پرکردن ظرف وجودی خود از مهربانی امام هشتم آمدهاند تو را به سمت آنها میکشاند. راهنمای زائران که استاد تاریخ دانشگاه تهران است در میانه موزه در کنار ضریح سوم حرم مطهر ایستاده بود و عاشقان امام رضا(ع) گرد او حلقه زدهاند او درباره ضریح های حرم مطهر از زمان شهادت حضرت تا زمان حال میگوید: «مرقد امام رضا(ع) دارای پنج ضریح بوده که ضریح اول در زمان خوارزمشاهیان و یا در زمان شهادت امام رضا(ع) ساخته شده که یک صندوق چوبی بوده است، اما متاسفانه این صندوق مفقود شده و ضریح دوم معروف به نگیننشان را شاهرخشاه تیموری ساخت و نیت کرد که هیچگاه از روی مرقد امام رضا(ع) برداشته نشود که به نیت بانی آن عمل شده است، همچنان بر روی مرقد حضرت که در سرداب است قرار دارد.
این راهنما در بخشی دیگر از سخنانش ادامه میدهد: «ضریحی که در کنار آن قرار داریم، ضریح سوم حرم مطهر است که به ضریح فولادی معروف است و در دوره قاجار ساخته شده است و ضریح چهارم معروف به شیر و شکر که کمی آنطرفتر قرار دارد در زمان پهلوی ساخته شد، ضریحی که پدربزرگها و مادربزرگها با آن خاطره دارند و پای آن اشک ریختهاند، اما ضریح فعلی که توسط استاد فرشچیان طراحی شده است پنجمین ضریح معروف به سیمین و زرین است.»
از سکه اولین پادشاه زن ایران تا سکه ولایتعهدی امام رضا(ع)
طبق راهنمای طبقات موزه، گنجینه سکه و اسکناس و تمبر در بخش زیرزمین موزه قرار دارد که ابتدا به گنجینه سکه که بیش از 2600 سکه از دوران سلوکی، ساسانی، خلفای اموی، آلبویه، خلفای عباسی، سلجوقی و صفوی و مدالهای از پهلوانان و نامآوران این سرزمین که برای ابراز ارادت به امام هشتم(ع) شیعیان اهدا شده است میرسید. در این مجموعه نفیس سکهای از اولین پادشاه زن ایران پوراندخت نیز وجود دارد که تو را با تاریخ این سرزمین بیشتر آشنا میکند، اما بیشک از منحصربهفردترین آثار موجود در موزه آستان قدس رضوی وجود دو عدد سکه نقره مربوط به ولایتعهدی امام رضا(ع) است که پس از آنکه آن حضرت مجبور به پذیرش ولایتعهدی مامون شدند، این سکهها ضرب شدند.
800 هزار قطعه تمبر در یک موزه
بعد از آنکه برق سکهها از نظرت رنگ باخت، به سراغ گنجینه اسکناس و تمبر میروی تا با آداب و رسوم کشورها و سیر تکاملی ارتباطات آشنا شوی، گنجینهای که بیش از 800 هزار قطعه انواع تمبر و اقلام پستی، 23 هزار برگ اسکناس دارد، اما آنچه که این گنجینه را در جایگاه ویژهای قرار میدهد به گفته خانم جوانی که در گوشهای از این موزه علاوه بر کار تحقیقاتی خود مراقبت از این گنجینه را نیز برعهده داشت به دلیل هدایایی است که به آستان قدس ثامن الائمه(ع) تقدیم شده است.
او میگوید: موزه همیشه بازدیدکنندگان زیادی دارد، اما در ایام نوروز به اوج خود میرسد که کار مراقبت را بسیار دشوار میکند و در طول سال نیز گروههایی از مدارس به موزه مراجعه میکنند.
شیطان دریا در گنجینه آبزیان
از پلههای مجموعه که بالا میروی در طبقه اول گنجینه هنرهای تجسمی و گنجینه آبزیان جلوهای از قدرت پروردگار و هنرمندی مخلوق او انسان را به نمایش میگذارد، در گنجینه نقاشی آثاری در سبکهای مختلف که از هنرمندان به نام و برجسته ایرانی و اروپایی است، رخ مینماید.
گنجینه آبزیان دیگر گنجینه این موزه است که شگفتانگیزترین موجودات دریایی در آن گردآوری شده است و شگفتانگیزترین موجود آبزی که توجه بیشتر بازدیدکنندگان را به خود جلب میکند ماهی شیطان دریا است که به صورت مومیایی در این مجموعه نگهداری میشود، این موجود خارقالعاده بیشتر در مناطق اقیانوسهای آرام، هند و دریاهای جنوبی زیست میکند.
در طبقه دوم ساختمان موزه مرکزی گنجینه نجوم، ساعت، سلاح و ظروف قدیمی موجود است، در گنجینه سلاح از انواع شمشیرهای جواهرنشان و لباسهای رزم تا تپانچههای قدیمی تو را با ابزارهایی که زمانی برای دفاع از شهرها و یا رسیدن به فتوحات دیگر کشورها بود، آشنا میکند.
تار و پودهایی از عشق
مجموعه گنجینههای موزه مرکزی که تمام میشود به گنجینه فرش که در طبقه پایین موزه فرش قرار دارد میروی تا به تماشای این هنر اصیل ایرانی بنشینی و روح خود را با تار و پودهایی که از جنس هنر و عشق است گره بزنی، در این گنجینه بینظیر مجموعاً 659 تخته فرش از نفیسترین شاهکارهای هنری در معرض نمایش قرار گرفته که مربوط به دورههای خاص و فرهنگهای متفاوت است، از فرشهای نفیس این گنجینه میتوان به قالی عصر صفوی با قدمت 500 ساله و قالی هفت شهر عشق اشاره کرد.
فرش هفت شهر عشق که از جمله زیباترین فرشهای این مجموعه است، مزین به تصویر اماکن مذهبی هفت شهر مکه، مدینه، کربلا، نجف، مشهد، کاظمین و سامرا و همچنین تصاویری از بناها و اماکن مذهبی دیگر همچون مسجد امام اصفهان و مقبره شعرایی چون سعدی، حافظ و فردوسی است و در گرداگرد این هفت تصویر، فرشتگان با نگارههای برگ مانند مشاهده میشوند که گویی در حال عبادت و راز و نیاز با این اماکن هستند، این قالی توسط استاد محمود فرشچیان طراحی و توسط حاج مهدی صفدرزاده حقیقی بافته و اهدا شده است.
قرآنهایی منسوب به دست خط ائمه اطهار(ع)
گنجینه قرآن و نفایس مقصد بعدی است که ساختمانی جدا از موزه مرکزی دارد در این گنجینه صفحاتی از قرآنهایی نفیس منسوب به دستخط حضرت علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) و امام رضا(ع) مجموعهای کم نظیر و روحانی برای بازدید کنندگان فراهم کرده است.
گنجینه هدایای مقام معظم رهبری نیز از دیگر گنجینههای موزه آستان قدسرضوی است که شامل اشیاء و هدایایی است که توسط علاقهمندان به جمهوری اسلامی و سران کشورهای خارجی و شخصیتهای برجسته به رهبر معظم انقلاب اهدا شده است و ایشان نیز این اشیاء را در اختیار موزه آستان قدس رضوی قرار دادهاند که در طبقه همکف موزه قرآن و نفایس نگهداری میشود.
شما هم دعوتید
حالا اگر زائر هستید و وقت زیادی برای گشتن در مشهد ندارید، از شما دعوت میکنیم که پس از زیارت امام رئوف، به موزههای آستان قدس در صحن کوثر مراجعه کنید و چند قدمی هم در دل تاریخ بزنید، البته این فرصت خوبی است تا مجاوران هم با استفاده از تعطیلات نوروزی حداقل یک بار از این جهان عجایب در کنارشان دیدن کنند.