کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

آذربایجان شرقی

آشنایی با مسجد کبود تبریز

20 دی 1395 ساعت 11:16

مسجد کبود از مسجدهای تاریخی تبریز مربوط به دوران حکمرانی قراقویونلوها در قرن نهم هجری است. مادام ژان دیولافوا، مهندس راه و ساختمان و باستان‌شناس فرانسوی که همراه همسرش از سوی دولت فرانسه برای انجام کاوش‌های باستان‌شناسی به ایران سفر کرد در کتاب خود از این مسجد با نام مسجد آبی تبریز نام برده‌است.


به گزارش خبرگزاري فرهنگ رضوي،  مسجد كبود از مسجدهای تاریخی تبریز مربوط به دوران حکمرانی قراقویونلوها در قرن نهم هجری است. مادام ژان دیولافوا، مهندس راه و ساختمان و باستان‌شناس فرانسوی که همراه همسرش از سوی دولت فرانسه برای انجام کاوش‌های باستان‌شناسی به ایران سفر کرد در کتاب خود از این مسجد با نام مسجد آبی تبریز نام برده‌است.

درزبان محلی به آن  مسجد گؤی مچید یا گؤی مسجید گفته می شود، همچنین  با نام مسجد جهانشاه ، مسجد شاه ­ جهان، عمارت و مسجد مظفریه نیز معروف است.
این مسجد طبق کتیبهٔ سردر آن در سال ۸۴۵ هجری شمسی و در زمان سلطان جهانشاه مقتدرترین حکمران سلسله قراقویونلو و به دستور دختر او صالحه خانم بنا شده‌است. در گذشته از این مسجد با نام مسجد سنی و مسجدی که شیعیان تمایلی به استفاده از آن ندارند یاد شده‌بود. کتیبه‌ای کاشی کاری سردر اصلی مسجد کبود به سال ۸۷۰ قمری نصب شده‌ ، این کتیبه ودیگرکتیبه‌های سردر مسجد به خط نعمت‌الله البواب خوشنویس مشهور سده نهم است و نظارت بر ساخت آن با عزالدین بن ملک قاپوچی بوده‌است.

در زلزله سال ۱۱۵۸ شمسی (۱۷۸۰ میلادی) آسیب فراوانی به مسجد وارد آمد و در اثر این زلزله گنبدهای مسجد فرو ریخت. خرابه‌های مسجد برای بیش از ۱۵۰ سال بدون تعمیر باقی ماند تا آنکه با سال ۱۳۱۸ تعمیرات و دوباره‌ سازی مسجد به منظور حفاظت و بازسازی بخش‌های باقی‌مانده شامل طاق‌ها و پایه‌ها آغاز شد. در ۱۳۵۵ کارهای ساختمانی آن به اتمام رسید بازسازی گنبد اصلی و گنبد کوچک با طرح و استادکاری مرحوم استاد محمدرضا معماران‌ انجام شد.

مسجد کبود با تنوع و ظرافت کاشی‌کاری و انواع خطوط به‌کاررفته در آن و به‌ ویژه به دلیل رنگ لاجوردی کاشی‌کاری‌های معرق آن به «فیروزهٔ اسلام» شهرت یافته‌است. سبک معماری این بنا به شیوه آذری است .
صحن بزرگ مسجد مربع شکل است که حوضی برای وضودر آن قرار داشت و شبستان هایی جهت پناهگاه مستمندان، و درس خواندن در آن وجود داشته‌اند.
بنای اصلی مسجد کبود بنایی آجری می‌باشد. این بنا دارای گنبد اصلی و گنبد جنوبی می‌باشد که بر روی صحن بزرگ و صحن جنوبی کوچک‌تر واقع شده‌اند.

بنا دارای هفت گنبد کوچکتر می‌باشد که سقف شبستان‌های جانبی در شرق و غرب صحن اصلی و ورودی مسجد را پوشانده‌اند. در ساختمان گنبد‌های مسجد کبود از هیچ سازه‌ای استفاده نشده‌است. مسجد دارای صحن اصلی یا صحن بزرگ است که به شکل مربع و در زیر گنبد اصلی واقع شده‌است. یک صحن کوچک هم در قسمت جنوبی مسجد و زیر گنبدی کوچکتر وجود دارد. در جنوب صحن کوچک سردآبه‌ای وجود دارد با دو مقبره که در هنگام بازسازی مسجد کشف شده‌اند. تصورمی‌شود این دو مقبره متعلق به جهانشاه و دخترش باشد.

در حیاط مسجد در شمال و شرق رواق‌هایی وجود دارد که اخیرا به بقایایی مسجد افزوده شده‌اند.

کاشی‌کاری‌های ایوان ورودی مسجد که با کاشی‌کاری‌های معرق تزئین شده‌است، کتیبه‌ای دارد به خط رقاع که به سال ۸۷۰ قمری نصب شده‌است. این کتیبه و دیگر کتیبه‌های سردر مسجد به سبک خط کوفی و ثلث می‌باشند و خطاطی آن‌‌ها توسط نعمت‌الله البواب خوشنویس سده نهم انجام شده‌است. سرکاری و نظارت بر ساخت مسجد با عزالدین بن ملک قاپوچی بوده‌است.

در دیوارهای شبستان کوچک سنگ‌های مرمر که آیه‌هایی از قرآن بر روی آن‌های حک شده است قرار دارند. چنين به نظر می‌رسد که ساختمان مسجد کبود مانند یادبودی از پيروزی‌های جهانشاه بر پا شده است، مستند این سخن سوره «فتح» است که به صورت کامل و به شکل برجسته، زینت‌بخش دور تا دور بالای شبستان بزرگ نوسته شده است. نام جهان‌شاه نیز در کتيبه بالای درب ورودی نقش بسته که قبلا روکش طلایی داشته است.
از ستون‌های واقع در صحن اصلی مسجد راه‌پله‌هایی برای دسترسی به ایوان‌ها ناظر بر صحن اصلی‌‌ وجود دارد. در پایه ستون‌های مسجد محفظه‌های کوچکی وجود دارند. گمان می‌شود از این محفظه‌ها برای جاکفشی نمازگزاران استفاده می‌شده‌است.
مسجد کبود در اصل، عضوی از یک مجموعۀ معماری بزرگتر به نام "مجموعۀ مظفریه" بود. این مجموعه عبارت بود از مسجد و خانقاه و صحن و کتابخانه و جز آن که اکنون از آن همه، تنها ویرانه‌های مسجدی به نام مسجد کبود بازمانده است.


کد مطلب: 2446

آدرس مطلب :
https://www.razavi.news/fa/news/2446/آشنایی-مسجد-کبود-تبریز

رضوی
  https://www.razavi.news