نام، کنیه و القاب امام رضا (ع) در اشعار ملک الشعرا بهار

امام موسی بن جعفر (علیه السلام)  فرزند دلبند خویش را همنام جد بزرگوارش امیرالمومنين (علیه السلام) و امام سجاد (علیه السلام)،  "علی" نام نهاده است. شاعر نام مبارک حضرت (علیه السلام)  را در شعرش آورده و با تکریم از ایشان یاد کرده است:

شه دین، علی بن موسی بن جعفر

که قصر سپهر برین راست، بانی

 

در عرب رسم بوده که برای احترام، پدر را بنا بر اسم پسر خطاب کنند و چون امام رضا (علیه السلام) مدتی پسردار نشد. پدر گرامیشان ایشان را " اباالحسن" می خواند و از دیگران هم می خواست تا وی را به این کنیه بخوانند؛ تا این که خداوند حضرت جواد (علیه السلام) را به ایشان عنایت فرمودند. شاعر کنیه امام را با تکریم در شعرش یاد کرده است:

بوالحسن خورشید آل مصطفی کاید درست

با ولایش تاجی از خورشید بر سر داشتن

 

القاب «ثامن، ثامن الحجج، امام هشتم، رضا، قبله هفتم، غریب الغربا، سلطان، شمس الشموس»

به دلیل اینکه در زمان امام موسی کاظم (علیه السلام)، انحرافی در مسیر تشیع صورت گرفت و گروهی برادر بزرگتر امام، اسماعیل پسر امام صادق (علیه السلام) را امام هفتم خواندند، از همان آغاز امامت امام رضا (علیه السلام) در سال ۱۸۳ قمری، پیروان ایشان تاکید فراوانی بر لقب "ثامن" یا "هشتم" داشتند، تا آن اشتباه دیگر تکرار نشود شاعر از حضرت با عنوان حجّت هشتم یاد کرده است:

حجه هشتم رضا، شاهی که بتوان با رضاش

هفت چرخ نیلگون را زیر چنبر داشتن

 

مشهورترین لقب امام علی بن موسی (علیه السلام) «رضا» می باشد. این نام والا چندان بر امام غالب آمد که از طریق آن شناخته می گردیدند. این لقب به روایت شیعیان، لقبی است که امام موسی بن جعفر (علیه السلام) بر پسر خویش نهاده است. بهار از لقب رضا (علیه السلام) بیشترین بهره را برده است:

گنج اسرار الهی زاده موسی، رضا

آن که ایمان را قوام و شرع را بنیان بود

 

برای معصومین (علیه السلام) هفت مدفن وجود دارد؛ مکه، مدینه، نجف، کربلا، کاظمین، سامرا و هفتمین آن مشهد است. لذا مدفن حضرت امام رضا (علیه السلام) در میان برخی از مردم به عنوان « قبله هفتم » شهرت یافته است. البته قبله در اینجا به معنی قبله حقیقی مسلمانان نیست؛ مقصود هفت شهری است که پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله وسلم) و ائمه معصوم (علیه السلام) در آن مدفونند. شاعر مشهد الرضا را قبله هفتم خوانده است؛

قبله هفتم رضا شاهی که خاک درگهش

مرده را روح و روان در هفت اندام آورد

 

امیر المومنين امام علی (علیه السلام) در صفت «غریب الغربا» بودن امام رضا (علیه السلام) می فرمایند: به زودی مردی از فرزندان من در خراسان با زهر کشته خواهد شد. آگاه باشید کسی که در غربتش او را زيارت کند، خداوند گناهان او را بيامرزد.

امام رضا (علیه السلام) خود می فرمایند: مرا در بلاد غربت به خاک می سپارند؛ همانا هرکس مرا در این غربت زيارت کند، قطعا من او را در روز قیامت زيارت می کنم.

هیچ دانی که چه بودست غريبان را حال

یا چه رفته است غریب الغربا را بر سر...

 

مقاله؛ "تجلّی بن مایه های منقبت رضوی در شعر ملک الشعرای بهار"

نویسندگان: گردآفرین محمدی، سعید حسامپور

مجموعه مقالات همایش علمی ـ پژوهشی امام رضا (علیه السلام) در آیینه ادبیات معاصر _ کرمانشاه