کارشناس مسائل فرهنگی در گفتگو با رضوی:
امام(ره) وزن امت اسلامی را بالا برد و برای تشیع در دنیا مرجعیت گفتمانی ساخت
خبرگزاری رضوی. سرویس جهان اسلام. در سالگرد رحلت امام خمینی ره شخصیتی که توانست بر مسیر و سرنوشت جهان اسلام اثر گذارد تلاش کرده ایم مقداری با ابعاد اندیشه و سیره این بزرگمرد جهان اسلام آشنا شویم.
محمد جواد میری روزنامه نگار و کارشناس مسائل فرهنگی در این باره به ما سخن گفته است.
چرا وضعیت مسلمانان و جهان اسلام تا این اندازه در اندیشه و سیره و رفتار امام خمینی برجسته است؟
وقتی دغدغه اصلی امام خمینی این است که اسلام ناب محمدی (ص) را احیا کنند و چهره این اسلام اصیل را چه از غبارهای متحجرانه و چه زنگارهای متجددانه پاک کند، خود به خود این نکته روشن می‌شود که مسئله اصلی حضرت امام تجدید حیات فکری و معنوی و عملی همه معتقدان به اسلام است. در واقع امام خودی را امت اسلام و دشمن را دشمنان امت اسلام در نظر می گیرد. هنر امام اشتباه نکردن در مرز بندی و تشخیص درست دشمن است. بنابراین حتی مضامینی در باب وحدت ادیان در برابر استکبار هم دارد و می‌گوید «به امید روزی که از کلیساهای جهان ناقوس مرگ بر آمریکا شنیده شود».
با این نگاه می توانیم بگوییم اهتمام امام زنده کردن حقیقت ادیان الهی و جوهر مشترک آن‌ها یعنی توحید و نفی ظلم و طاغوت است. همانطور که در سیره پیامبر اسلام و معصومین نیز مرز بندی‌ها و دوقطبی‌سازی‌هایی که به تکفیر منتهی می‌شود را نمی‌بینیم بلکه شاهد دعوت به خیر و تعامل سازنده فکری و عملی ضمن هوشمندی در برابر جریان نفاق و نفوذ و تلاش مستمر برای اصلاح جهالت‌ها در میان خودی و غیرخودی هستیم.
چرا افکار و اقدامات امام خمینی به عنوان یک مرجع و چهره شیعی مورد اقبال و پذیرش مسلمانان دیگر مذاهب و مردمان کشورهای اسلامی قرار گرفت؟
امام خمینی درد مشترک جوامع اسلامی را شناخته بود و راه‌حل هایی برای آن ارائه می‌کرد که هم از وسعت نظری و هم از جسارت حداکثری برخوردار بود. امام با اعتماد به نفس کامل وابستگی به شرق و غرب را نفی می‌کرد و مسلمانان را به گوهر فرهنگ خود خود متوجه می‌ساخت و از آن سو خود در میدان عمل شجاعانه بر سخنان خود پافشاری می‌کرد و در طول انقلاب اسلامی و تشکیل جمهوری اسلامی الگویی از مقاومت برای تحقق احکام اسلام ناب را ارائه کرد. بنابراین متفکران دردمند و همچنین مبارزان دلسوز در کل جهان اسلام، آرمان‌گرایی و صداقت و اصالت نسخه امام برای حل مشکلات واقعی خود را درک می‌کردند و آن را می پسندیدند. این محبوبیت البته در آزادی‌خواهان و عدالت‌خواهان کل جهان نیز ایجاد شد. در واقع امام با رفتار خود هم جبهه آزادی‌خواهان جهان را تقویت کرد، هم وزن امت اسلامی را در معادلات جهانی بالا برد و هم برای ایران و جهان تشیع مایه اعتبار جهانی و ایجاد مقبولیت و مرجعیت گفتمانی در بسیاری سطوح شد.
به نظر شما چه اصول ثابتی در رویکرد و تعامل امام خمینی با جهان اسلام می توان برشمرد؟ آیا وحدت یکی از مولفه‌های مهم مورد نظر امام است؟ روشن است که وحدت بین مسلمانان و همچنین مبارزه علمی و عملی با استکبار به ویژه آمریکا و صهیونیسم مهمترین پیشنهاد امام در فضای بین الملل اسلامی است. اما مهم است که تفاوت نگاه امام به وحدت و مبارزه، با نسخه های دیگر روشن شود. امروزه حتی متحجرترین و فرقه‌گراترین عناصر هم به حداقلی از وحدت در برابر دشمن مشترک اعتقاد دارند یا بسیاری جریانات مبارز در جهان اسلام وجود داشته و دارند که در زمین دشمن بازی می کنند. تشخیص درست دشمن، تشخیص درست و جامع روش‌های مبارزه فکری و عملی و اقتصادی و سیاسی، تلاش برای تحقق اسلام ناب، نگاه ایجابی و سازنده و حرکت به سوی تمدن اسلامی، نگاه اجتماعی و مردم‌دار و متکی به آگاهی و رشد مردم و بهره‌گیری از مشارکت حداکثری مردم مولفه‌هایی هستند که اگر به آن توجه نکنیم با نسخه های بدلی از وحدت و مبارزه روبرو خواهیم شد. حتی اگر وحدت را صرفاً به مباحث علمی و نظری مانند تقریب یا به رویکردی محافظه‌کارانه در حد اشتراک نظر در برابر دشمن واحد تقلیل دهیم، این وحدت هرچند بخش‌هایی از وحدت حقیقی مدنظر امام را دارد اما آن وحدت ایجابی عملگرایانه و رو به جلو و حداکثری مورد نظر امام که تا حد توده‌های جهان اسلام را فعال و آگاه کند نیست.
محمد جواد میری روزنامه نگار و کارشناس مسائل فرهنگی در این باره به ما سخن گفته است.
چرا وضعیت مسلمانان و جهان اسلام تا این اندازه در اندیشه و سیره و رفتار امام خمینی برجسته است؟
وقتی دغدغه اصلی امام خمینی این است که اسلام ناب محمدی (ص) را احیا کنند و چهره این اسلام اصیل را چه از غبارهای متحجرانه و چه زنگارهای متجددانه پاک کند، خود به خود این نکته روشن می‌شود که مسئله اصلی حضرت امام تجدید حیات فکری و معنوی و عملی همه معتقدان به اسلام است. در واقع امام خودی را امت اسلام و دشمن را دشمنان امت اسلام در نظر می گیرد. هنر امام اشتباه نکردن در مرز بندی و تشخیص درست دشمن است. بنابراین حتی مضامینی در باب وحدت ادیان در برابر استکبار هم دارد و می‌گوید «به امید روزی که از کلیساهای جهان ناقوس مرگ بر آمریکا شنیده شود».
با این نگاه می توانیم بگوییم اهتمام امام زنده کردن حقیقت ادیان الهی و جوهر مشترک آن‌ها یعنی توحید و نفی ظلم و طاغوت است. همانطور که در سیره پیامبر اسلام و معصومین نیز مرز بندی‌ها و دوقطبی‌سازی‌هایی که به تکفیر منتهی می‌شود را نمی‌بینیم بلکه شاهد دعوت به خیر و تعامل سازنده فکری و عملی ضمن هوشمندی در برابر جریان نفاق و نفوذ و تلاش مستمر برای اصلاح جهالت‌ها در میان خودی و غیرخودی هستیم.
چرا افکار و اقدامات امام خمینی به عنوان یک مرجع و چهره شیعی مورد اقبال و پذیرش مسلمانان دیگر مذاهب و مردمان کشورهای اسلامی قرار گرفت؟
امام خمینی درد مشترک جوامع اسلامی را شناخته بود و راه‌حل هایی برای آن ارائه می‌کرد که هم از وسعت نظری و هم از جسارت حداکثری برخوردار بود. امام با اعتماد به نفس کامل وابستگی به شرق و غرب را نفی می‌کرد و مسلمانان را به گوهر فرهنگ خود خود متوجه می‌ساخت و از آن سو خود در میدان عمل شجاعانه بر سخنان خود پافشاری می‌کرد و در طول انقلاب اسلامی و تشکیل جمهوری اسلامی الگویی از مقاومت برای تحقق احکام اسلام ناب را ارائه کرد. بنابراین متفکران دردمند و همچنین مبارزان دلسوز در کل جهان اسلام، آرمان‌گرایی و صداقت و اصالت نسخه امام برای حل مشکلات واقعی خود را درک می‌کردند و آن را می پسندیدند. این محبوبیت البته در آزادی‌خواهان و عدالت‌خواهان کل جهان نیز ایجاد شد. در واقع امام با رفتار خود هم جبهه آزادی‌خواهان جهان را تقویت کرد، هم وزن امت اسلامی را در معادلات جهانی بالا برد و هم برای ایران و جهان تشیع مایه اعتبار جهانی و ایجاد مقبولیت و مرجعیت گفتمانی در بسیاری سطوح شد.
به نظر شما چه اصول ثابتی در رویکرد و تعامل امام خمینی با جهان اسلام می توان برشمرد؟ آیا وحدت یکی از مولفه‌های مهم مورد نظر امام است؟ روشن است که وحدت بین مسلمانان و همچنین مبارزه علمی و عملی با استکبار به ویژه آمریکا و صهیونیسم مهمترین پیشنهاد امام در فضای بین الملل اسلامی است. اما مهم است که تفاوت نگاه امام به وحدت و مبارزه، با نسخه های دیگر روشن شود. امروزه حتی متحجرترین و فرقه‌گراترین عناصر هم به حداقلی از وحدت در برابر دشمن مشترک اعتقاد دارند یا بسیاری جریانات مبارز در جهان اسلام وجود داشته و دارند که در زمین دشمن بازی می کنند. تشخیص درست دشمن، تشخیص درست و جامع روش‌های مبارزه فکری و عملی و اقتصادی و سیاسی، تلاش برای تحقق اسلام ناب، نگاه ایجابی و سازنده و حرکت به سوی تمدن اسلامی، نگاه اجتماعی و مردم‌دار و متکی به آگاهی و رشد مردم و بهره‌گیری از مشارکت حداکثری مردم مولفه‌هایی هستند که اگر به آن توجه نکنیم با نسخه های بدلی از وحدت و مبارزه روبرو خواهیم شد. حتی اگر وحدت را صرفاً به مباحث علمی و نظری مانند تقریب یا به رویکردی محافظه‌کارانه در حد اشتراک نظر در برابر دشمن واحد تقلیل دهیم، این وحدت هرچند بخش‌هایی از وحدت حقیقی مدنظر امام را دارد اما آن وحدت ایجابی عملگرایانه و رو به جلو و حداکثری مورد نظر امام که تا حد توده‌های جهان اسلام را فعال و آگاه کند نیست.
