یک جامعه شناس در گفتگو با خبرگزاری رضوی:
تربیت حسینی در خانواده موجب تقویت رفتارهای عاشورایی می شود
افشین طباطبایی جامعه شناس و مدرس دانشگاه در گفتگو با خبرنگار سرویس فرهنگ و جامعه خبرگزاری رضوی درباره مهمترین شاخصه های فردی و اجتماعی که می تواند نشانگر تحول ساختاری و بنیادین در ماه محرم باشد سخن گفته است.
چگونه از فرصت ماه محرم و عزاداریها می توان شاخص های فرهنگ جمعی چون ترویج انصاف؛ عدالت؛ مهربانی و عدم ظلم به دیگران و ظلم ستیزی را ارتقاء داد؟
در ابتدا باید مفهوم مهمی چون عظمت واقعه کربلا به درستی برای جامعه تبیین شود تا یکایک مردم جامعه با ابعاد وسیع عاشورای حسینی آشنا شوند تا دراین رهگذر فرهنگ و تمدن جامعه اسلامی و جامعه بشری تحت تاثیرمثبت قرار بگیرد؛ هنگامی که نگاه ما به واقعه محرم متفاوت ازنگاه کنونی شود دیگر نمی توان محرم را تنها به شیعیان اختصاص داد بلکه کارکردهای محرم بر همگان تاثیر می گذارد و شیعه و غیر شیعه یا ایرانی و غیرایرانی ندارد. ظرفیت محرم نشان داده که غیر از مسلمانان و شیعیان حتی پیام قیام عاشورا بسیاری از پیروان ادیان دیگر را تحت تاثیر قرار داده و به فعالیتهای ضد استعماری و دشمن ستیزی رهنمون کرده است. یکی از شاخص های فردی تاسوعا و عاشورای حسینی در ده روز توجه اکثریت مردم حتی کسانی که از وضعیت مالی مطلوبی برخوردار نیستند به اطعام و نذری دادن است. به نظر می رسد ظرفیت محرم باعث توانگری روحی هر چه بیشتر افراد در بخشش و انفاق می شود. یکی از مهمترین ظرفیت های محرم آن است که از قدیم الایام افراد توانگر و توانمند با نام امام حسین علیه السلام در ایام محرم مردم ضعیف و فقیر را بر سر سفره خود می خواندند تا به نام امام حسین آنها را اطعام کنند؛ جالب آن است که فرهنگ حسینی آنقدر در وجود افراد بسط داده شده که نه تنها اطعام را به خود نسبت نمی دادند بلکه خود را خادم امام معرفی کرده و می کنند و اصل را بر تغذیه و اطعام فقرا تا نزدیکان و برخورداران می گذاستند لذا براساس توجه به فرهنگ حسینی؛ آموزش دهی و آگاهی بخشی به جامعه می توان باورهای مهم و صحیح دینی که در جامعه مفید به فایده است را ارتقاء داد؛ پیش زمینه آنچه به عنوان مراسمات عزاداری به ما رسیده آگاهی از حق طلبی و هدف امام حسین علیه السلام در قیام عاشورا بوده از این جهت ترویج مفاهیمی چون انصاف، عدالت، محبت و مهربانی در جامعه براساس آموزه های حسینی نیازمند تبیین زندگی و روحیات و خواسته های امام حسین علیه السلام است.
چرا احساس می شود برنامه های فرهنگی مذهبی ماه محرم تاثیرات فردی دارد اما تحول و تغییر جدی اجتماعی به دنبال ندارد؟ آیا این برداشت صحیح است که ره آوردهای ساختاری ما از محرم کم است؟
براساس آمارها و پژوهش های به عمل آمده ثابت شده که آموزه های محرم در روزهای عزاداری منجر به کاهش میزان جرم و جنایت و فعالیت های نامناسب اجتماعی شده است؛ این تحول تا ایام ماه صفر نیز گزارش شده است اما اینکه چرا در طول دو ماه محرم و صفر شاهد تحول اجتماعی عمیق تر مورد نظر نیستیم به دلیل کم کاری نهادهای فرهنگی ؛دینی و رسانه ای کشور در تبیین صحیح پتانسیل های عاشورای حسینی است.
مسائل مهمی که امام بر آن تاکید داشت لابه لای نوحه خوانی های صرف عزاداری گم شده و به دست فراموشی سپرده می شود. متاسفانه در دهه های گذشته سخنرانان، گویندگان و تاثیر گذران در تلویزیون کانال های مختلف انواع برنامه های تکراری بی محتوایی را به خورد مردم داده اند که نتوانسته منجر به تحول اجتماعی قابل توجهی شود، در صورتی که حضور نویسندگان قدرتمند و استفاده از سخنرانان سخنور باسواد و با مطالعه بسیار الزامی و حیات بخش است. اینکه چرا برامام حسین علیه السلام گریه می کنیم و گریه ما از سر دلسوزی نیست بلکه پیامی به کفر واستبداد و آگاهی و شعور فهم چرایی قیام امام است تبین نشده است؛ اینکه امام حسین در دامان چه خانواده ای با چه رویکردهای عمیق دینی و تربیتی پرورش یافته شده برای مردم بسیار باز نشده است از این جهت است که با وجود برخورداری از دستگاه های عریض و طویل دینی وفرهنگی همچنان نتوانسته ایم فرهنگ غنی اسلامی وحسینی را در جامعه نشر دهیم ومتاسفانه غربی ها با هوشیاری و آگاهی و فرصت جویی به دنبال تغذیه جوانان مسلمان از خوراک آماده ای هستند که خود پخته اند.
آیا پیشنهادی در راستای تقویت اصلاح ساختار جمعی از آموزه های محرم دارید؟
اولین گامی که می تواند به ما در تقویت رفتارهای عاشورایی و تعمیم آن به جامعه کمک کند آغاز تربیت حسینی در درون خانواده است. امام حسین علیه السلام ماحصل تربیت مادر و پدری بزرگ بوده که تاریخ ساز و جامعه ساز بوده اند؛ لذا برای اینکه فرهنگ حسینی جامعه ساز شود باید انسانها درکانون خانواده هایی پرورش بیایند که سلامت اخلاقی اولین رکن خانواده به شمار برود. فرزندانی که تحت تربیت مادران و پدرانی علوی وفاطمی باشند فرزندانی حسینی تربیت می کنند که رفتار و اعمال آنها منجر به تغییرات اصلاحی قابل توجهی در سطح جامعه می شود. امام حسین علیه السلام نمونه چنین تربیتی است که قرن ها در اذهان بشر ماندگار شده است و جامعه ساز مانده است. قطعا برای ایجاد تحول اجتماعی باید به مردم آموزش وآگاهی داد که امام حسین علیه السلام هیچ گاه به لحاظ کمبود نیرو یا توان نظامی یا تعداد همراهان خود در عاشورا عزت نفس خود را از دست نداد و دچار احساس کمبود و حقارت نشد چرا که به ارزش کار خود آگاه بود و به همراهان خود اطمینان داد که پیروز واقعی هستند. اگر داشتن عزت نفس در برابر دشمن به جوانان آموخته شود و استقلال اندیشه حسینی که هیچ گاه زیر فشارهای دوستان و دشمنان نرفت که از جنگ با یزید دست بردارد و بیعت کند تبیین شود قطعا جامعه بشری متحول می شود. برای رسیدن به این مهم نیازمند تلاش پژوهشگران و حضور سخنرانانی آگاه با کلامی شیوا، تاثیر گذار وانگیزشی هستیم، از سوی دیگر صدا و سیما باید از حرکت در یک دایره بسته دست بردارد و به سوی برنامه سازیهای جدیدی حرکت کند که اصل اهداف عاشورا را به تصویر بکشد.
چگونه از فرصت ماه محرم و عزاداریها می توان شاخص های فرهنگ جمعی چون ترویج انصاف؛ عدالت؛ مهربانی و عدم ظلم به دیگران و ظلم ستیزی را ارتقاء داد؟
در ابتدا باید مفهوم مهمی چون عظمت واقعه کربلا به درستی برای جامعه تبیین شود تا یکایک مردم جامعه با ابعاد وسیع عاشورای حسینی آشنا شوند تا دراین رهگذر فرهنگ و تمدن جامعه اسلامی و جامعه بشری تحت تاثیرمثبت قرار بگیرد؛ هنگامی که نگاه ما به واقعه محرم متفاوت ازنگاه کنونی شود دیگر نمی توان محرم را تنها به شیعیان اختصاص داد بلکه کارکردهای محرم بر همگان تاثیر می گذارد و شیعه و غیر شیعه یا ایرانی و غیرایرانی ندارد. ظرفیت محرم نشان داده که غیر از مسلمانان و شیعیان حتی پیام قیام عاشورا بسیاری از پیروان ادیان دیگر را تحت تاثیر قرار داده و به فعالیتهای ضد استعماری و دشمن ستیزی رهنمون کرده است. یکی از شاخص های فردی تاسوعا و عاشورای حسینی در ده روز توجه اکثریت مردم حتی کسانی که از وضعیت مالی مطلوبی برخوردار نیستند به اطعام و نذری دادن است. به نظر می رسد ظرفیت محرم باعث توانگری روحی هر چه بیشتر افراد در بخشش و انفاق می شود. یکی از مهمترین ظرفیت های محرم آن است که از قدیم الایام افراد توانگر و توانمند با نام امام حسین علیه السلام در ایام محرم مردم ضعیف و فقیر را بر سر سفره خود می خواندند تا به نام امام حسین آنها را اطعام کنند؛ جالب آن است که فرهنگ حسینی آنقدر در وجود افراد بسط داده شده که نه تنها اطعام را به خود نسبت نمی دادند بلکه خود را خادم امام معرفی کرده و می کنند و اصل را بر تغذیه و اطعام فقرا تا نزدیکان و برخورداران می گذاستند لذا براساس توجه به فرهنگ حسینی؛ آموزش دهی و آگاهی بخشی به جامعه می توان باورهای مهم و صحیح دینی که در جامعه مفید به فایده است را ارتقاء داد؛ پیش زمینه آنچه به عنوان مراسمات عزاداری به ما رسیده آگاهی از حق طلبی و هدف امام حسین علیه السلام در قیام عاشورا بوده از این جهت ترویج مفاهیمی چون انصاف، عدالت، محبت و مهربانی در جامعه براساس آموزه های حسینی نیازمند تبیین زندگی و روحیات و خواسته های امام حسین علیه السلام است.
چرا احساس می شود برنامه های فرهنگی مذهبی ماه محرم تاثیرات فردی دارد اما تحول و تغییر جدی اجتماعی به دنبال ندارد؟ آیا این برداشت صحیح است که ره آوردهای ساختاری ما از محرم کم است؟
براساس آمارها و پژوهش های به عمل آمده ثابت شده که آموزه های محرم در روزهای عزاداری منجر به کاهش میزان جرم و جنایت و فعالیت های نامناسب اجتماعی شده است؛ این تحول تا ایام ماه صفر نیز گزارش شده است اما اینکه چرا در طول دو ماه محرم و صفر شاهد تحول اجتماعی عمیق تر مورد نظر نیستیم به دلیل کم کاری نهادهای فرهنگی ؛دینی و رسانه ای کشور در تبیین صحیح پتانسیل های عاشورای حسینی است.
مسائل مهمی که امام بر آن تاکید داشت لابه لای نوحه خوانی های صرف عزاداری گم شده و به دست فراموشی سپرده می شود. متاسفانه در دهه های گذشته سخنرانان، گویندگان و تاثیر گذران در تلویزیون کانال های مختلف انواع برنامه های تکراری بی محتوایی را به خورد مردم داده اند که نتوانسته منجر به تحول اجتماعی قابل توجهی شود، در صورتی که حضور نویسندگان قدرتمند و استفاده از سخنرانان سخنور باسواد و با مطالعه بسیار الزامی و حیات بخش است. اینکه چرا برامام حسین علیه السلام گریه می کنیم و گریه ما از سر دلسوزی نیست بلکه پیامی به کفر واستبداد و آگاهی و شعور فهم چرایی قیام امام است تبین نشده است؛ اینکه امام حسین در دامان چه خانواده ای با چه رویکردهای عمیق دینی و تربیتی پرورش یافته شده برای مردم بسیار باز نشده است از این جهت است که با وجود برخورداری از دستگاه های عریض و طویل دینی وفرهنگی همچنان نتوانسته ایم فرهنگ غنی اسلامی وحسینی را در جامعه نشر دهیم ومتاسفانه غربی ها با هوشیاری و آگاهی و فرصت جویی به دنبال تغذیه جوانان مسلمان از خوراک آماده ای هستند که خود پخته اند.
آیا پیشنهادی در راستای تقویت اصلاح ساختار جمعی از آموزه های محرم دارید؟
اولین گامی که می تواند به ما در تقویت رفتارهای عاشورایی و تعمیم آن به جامعه کمک کند آغاز تربیت حسینی در درون خانواده است. امام حسین علیه السلام ماحصل تربیت مادر و پدری بزرگ بوده که تاریخ ساز و جامعه ساز بوده اند؛ لذا برای اینکه فرهنگ حسینی جامعه ساز شود باید انسانها درکانون خانواده هایی پرورش بیایند که سلامت اخلاقی اولین رکن خانواده به شمار برود. فرزندانی که تحت تربیت مادران و پدرانی علوی وفاطمی باشند فرزندانی حسینی تربیت می کنند که رفتار و اعمال آنها منجر به تغییرات اصلاحی قابل توجهی در سطح جامعه می شود. امام حسین علیه السلام نمونه چنین تربیتی است که قرن ها در اذهان بشر ماندگار شده است و جامعه ساز مانده است. قطعا برای ایجاد تحول اجتماعی باید به مردم آموزش وآگاهی داد که امام حسین علیه السلام هیچ گاه به لحاظ کمبود نیرو یا توان نظامی یا تعداد همراهان خود در عاشورا عزت نفس خود را از دست نداد و دچار احساس کمبود و حقارت نشد چرا که به ارزش کار خود آگاه بود و به همراهان خود اطمینان داد که پیروز واقعی هستند. اگر داشتن عزت نفس در برابر دشمن به جوانان آموخته شود و استقلال اندیشه حسینی که هیچ گاه زیر فشارهای دوستان و دشمنان نرفت که از جنگ با یزید دست بردارد و بیعت کند تبیین شود قطعا جامعه بشری متحول می شود. برای رسیدن به این مهم نیازمند تلاش پژوهشگران و حضور سخنرانانی آگاه با کلامی شیوا، تاثیر گذار وانگیزشی هستیم، از سوی دیگر صدا و سیما باید از حرکت در یک دایره بسته دست بردارد و به سوی برنامه سازیهای جدیدی حرکت کند که اصل اهداف عاشورا را به تصویر بکشد.
