روانشناس اجتماعی در گفتگو با خبرگزاری رضوی:
فریضه امر به معروف اگر شامل مسئولان نشود زشت جلوه می کند
حجت الاسلام مسعود آذربایجانی دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفتگو با خبرنگار سرویس فرهنگ و جامعه خبرگزاری رضوی در اهمیت توجه به موضوع امر به معروف و چگونگی هدایت شور حسینی به شعور حسینی و سالم سازی اجتماعی موضوعاتی را مطرح کردند که در ادامه آمده است.
عنصر امر به معروف و نهی از منکر که از تعالیم عاشوراست، امروز چگونه می تواند امکان سالم ساز اجتماعی را ممکن کند؟
مایکل کوک در کتابی با محوریت امر به معروف و نهی از منکر حاصل پانزده سال مطالعه خود را با عنوان امر به معروف و نهی از منکر در اندیشه اسلامی در توجه به ضرورت احیای این فریضه مهم در رابطه با اصلاح اجتماعی منتشر کرده است. این کتاب که بعد از دیدن تعرض به خانمی در یکی از شهرهای آلمان در مترو نوشته شده از زبان نویسنده اینگونه بیان شده است که مردم بدون توجه به آزار دیدن های زن مظلوم منتظر حضور پلیس بودند و کسی به رغم درخواست خانم به وی کمک نمی کرد و فرد خاطی را برای منکری که ارتکاب شده بود بازخواست یا مانع او نمی شد. این کتاب یکی از بهترین کتابها در زمینه امر به معروف ونهی از منکر در دو جلد است که انتشارات آستان قدس رضوی آن را منتشر کرده است. قطعا آنچه منجر به نوشتن این کتاب شده و از دل امر به معروف و نهی از منکر برخواسته است توجه به سالم سازی اجتماعی به واسطه استفاده از امر به معروف و نهی از منکر است که با توجه به شروط کافی امکان تحقق آن فراهم می شود و تاثیر گذار خواهد بود. اولین نکته در حقیقت امر به معروف آن است که امر به معروف و نهی از منکر باید در همه معروف ها ونهی از همه منکرها و برای همه مردم جامعه از بالا تا پایین اتفاق بیفتد؛ اینکه تنها مصداق امر به معروف یا نهی از منکر تنها در تذکر به حجاب مختص شود و سایر منکرهای اجتماعی که می تواند توسط مسوولین انجام شود را نادیده بگیرد به تحقق صحیح امر به معروف و نهی از منکر منجر نمی شود و حتی گاهی اهمیت خود را از دست می دهد. اگر ما دررابطه با تمام منکرهای اجتماعی که گاهی اهمیتش از حجاب بیشتر است؛ در خصوص تبعیض ها؛ ظلم ها، بی توجهی ها، تهمت ها غیبت ها و هر آنچه از خرد تا کلان از بزرگان تا مردم عادی دیده می شود سکوت کنیم رسما نهی از منکر را کنار گذاشته ایم و باید منتظر مخاطرات بیشتری در جامعه باشیم. قطعا زمانی امر به معروف و نهی از منکر در دید مردم مهم می شود و کارآیی می یابد و همگان از آن استقبال می کنند و می تواند رسالت اصلی خود که همان سالم سازی اجتماعی است را ایفا کند که درباره همه رعایت شود و خاص و غیر خاص نداشته باشد. نکته دوم این است افرادی می توانند امر به معروف ونهی از منکر کنند که خودشان بهترین رفتار را داشته باشند و به قول قرآن کریم احسن ترین روش را برای آن در نظر بگیرند؛ یعنی افرادی که از هر جهت دارای صلاحیت لازم باشند؛قطعا افرادی که در جامعه مقبولیت ندارند و مشکلاتی دارند نمی توانند گزینه امر به معروف و نهی از منکر را در اجتماع محقق کرده و بر مردم تاثیر بگذارند چرا که معروف دعوت به انجام کار پسندیده و منکر دوری از کار نهی شده ناپسند است پس کسی می تواند این موضوع را به منصه ظهور رساند که از لحاظ فرهنگی؛ بر روی خود فرهنگ سازی درستی انجام داده باشد؛ بنابراین اهمیت فرهنگ سازی کرد باید دنبال شود. همانگونه که ما در خیابان زباله نمی ریزیم و آن را کار منکری می دانیم انجام منکر را همانند همان ریختن زباله باید معرفی کنیم؛ بنابراین امر به معروف و نهی از منکر نیازمند کار فرهنگی توسط افراد یا گروه های تاثیر گذاری است که اصلاح خود آنها به اثبات رسیده باشد.از سوی دیگر بستر سازی این بحث نباید در انحصار بخش دولتی قرار بگیرد چرا که اگر نگاه دولتی و سیاسی شود مردم به آن واکنش و نسبت به آن حساس می شوند. مردم باید احساس کنند همانطور که بهداشت عمومی وظیفه ماست و ملزم به رعایت آن هستیم امر به معروف ونهی از منکر نیز وظیفه عمومی ماست تا فرزندان ما در هوای سالم اجتماعی درست و هر چه بهتر تنفس کنند. با اینکه بخشی از امر به معروف ونهی از منکر مربوط به نیروهای انتظامی ست اما تذکرات لسانی و موارد عمومی وظیقه همگانی به شمار می رود...
چگونه می توان با آموزه های محرم تغییرات ملموس فرهنگی و اجتماعی در میان مردم رقم زد؟
اموزه های محرم بسیار وسیع است واثر گذاری خود را به دنبال دارد اما توجه به موضوعاتی که بتواند تاثیرات آموزه های محرم را تعمیق بخش واثرگذار کند بسیار مهم است. انفاق عمومی یا همان خرج هایی که در ایام ماه محرم داده می شود نسبت به ماه های دیگر قابل مقایسه نیست؛ می توان با تعمیم این موضوع به ماه های دیگر و با یاد ائمه علیهم السلام در طول سال به نوعی منجر به ایجاد مشارکت عمومی در کمک به نیازمندان و اطعام آنان شد. انتقال معارف اهل بیت نیز موضوعی است که محرم می تواند آغاز گسترش آن در طی سال باشد تا مردم در طول سال با موضوعات مهمی چون توجه ائمه به دین و اخلاق آشنا شوند و در تمام زندگی اشان نهادینه شود.
آسیب های فرهنگی و اجتماعی که تکاپوهای دینی در محرم را تهدید و کم اثر می کند چیست؟
عاشورای حسینی دریچه ای از رحمت الهی و محل تجلی لطف خدا به ماست که دقت در آن بسیار مهم است. بسیاری از مسائل از درون و بیرون می تواند اهداف عاشورای حسینی را تهدید کند از این رو تطابق عزاداریها با اهداف روح اسلامی عاشورایی بسیار مهم و ضروری است چرا که عدم سازگاری آن با روح تعالیم اسلامی منجر به عدم ماندگاری تعالیم عاشورای حسینی می شود. زیر سوال بردن کل عزاداریها به عنوان نماد صحیح نیست اما محتواها باید تغییر کند نه اینکه کل مداحی ها را زیر سوال ببریم بلکه با زبان هنری بهترو سالم تری معارف عاشورایی را به مردم و مخاطبان انتقال دهیم.
عنصر امر به معروف و نهی از منکر که از تعالیم عاشوراست، امروز چگونه می تواند امکان سالم ساز اجتماعی را ممکن کند؟
مایکل کوک در کتابی با محوریت امر به معروف و نهی از منکر حاصل پانزده سال مطالعه خود را با عنوان امر به معروف و نهی از منکر در اندیشه اسلامی در توجه به ضرورت احیای این فریضه مهم در رابطه با اصلاح اجتماعی منتشر کرده است. این کتاب که بعد از دیدن تعرض به خانمی در یکی از شهرهای آلمان در مترو نوشته شده از زبان نویسنده اینگونه بیان شده است که مردم بدون توجه به آزار دیدن های زن مظلوم منتظر حضور پلیس بودند و کسی به رغم درخواست خانم به وی کمک نمی کرد و فرد خاطی را برای منکری که ارتکاب شده بود بازخواست یا مانع او نمی شد. این کتاب یکی از بهترین کتابها در زمینه امر به معروف ونهی از منکر در دو جلد است که انتشارات آستان قدس رضوی آن را منتشر کرده است. قطعا آنچه منجر به نوشتن این کتاب شده و از دل امر به معروف و نهی از منکر برخواسته است توجه به سالم سازی اجتماعی به واسطه استفاده از امر به معروف و نهی از منکر است که با توجه به شروط کافی امکان تحقق آن فراهم می شود و تاثیر گذار خواهد بود. اولین نکته در حقیقت امر به معروف آن است که امر به معروف و نهی از منکر باید در همه معروف ها ونهی از همه منکرها و برای همه مردم جامعه از بالا تا پایین اتفاق بیفتد؛ اینکه تنها مصداق امر به معروف یا نهی از منکر تنها در تذکر به حجاب مختص شود و سایر منکرهای اجتماعی که می تواند توسط مسوولین انجام شود را نادیده بگیرد به تحقق صحیح امر به معروف و نهی از منکر منجر نمی شود و حتی گاهی اهمیت خود را از دست می دهد. اگر ما دررابطه با تمام منکرهای اجتماعی که گاهی اهمیتش از حجاب بیشتر است؛ در خصوص تبعیض ها؛ ظلم ها، بی توجهی ها، تهمت ها غیبت ها و هر آنچه از خرد تا کلان از بزرگان تا مردم عادی دیده می شود سکوت کنیم رسما نهی از منکر را کنار گذاشته ایم و باید منتظر مخاطرات بیشتری در جامعه باشیم. قطعا زمانی امر به معروف و نهی از منکر در دید مردم مهم می شود و کارآیی می یابد و همگان از آن استقبال می کنند و می تواند رسالت اصلی خود که همان سالم سازی اجتماعی است را ایفا کند که درباره همه رعایت شود و خاص و غیر خاص نداشته باشد. نکته دوم این است افرادی می توانند امر به معروف ونهی از منکر کنند که خودشان بهترین رفتار را داشته باشند و به قول قرآن کریم احسن ترین روش را برای آن در نظر بگیرند؛ یعنی افرادی که از هر جهت دارای صلاحیت لازم باشند؛قطعا افرادی که در جامعه مقبولیت ندارند و مشکلاتی دارند نمی توانند گزینه امر به معروف و نهی از منکر را در اجتماع محقق کرده و بر مردم تاثیر بگذارند چرا که معروف دعوت به انجام کار پسندیده و منکر دوری از کار نهی شده ناپسند است پس کسی می تواند این موضوع را به منصه ظهور رساند که از لحاظ فرهنگی؛ بر روی خود فرهنگ سازی درستی انجام داده باشد؛ بنابراین اهمیت فرهنگ سازی کرد باید دنبال شود. همانگونه که ما در خیابان زباله نمی ریزیم و آن را کار منکری می دانیم انجام منکر را همانند همان ریختن زباله باید معرفی کنیم؛ بنابراین امر به معروف و نهی از منکر نیازمند کار فرهنگی توسط افراد یا گروه های تاثیر گذاری است که اصلاح خود آنها به اثبات رسیده باشد.از سوی دیگر بستر سازی این بحث نباید در انحصار بخش دولتی قرار بگیرد چرا که اگر نگاه دولتی و سیاسی شود مردم به آن واکنش و نسبت به آن حساس می شوند. مردم باید احساس کنند همانطور که بهداشت عمومی وظیفه ماست و ملزم به رعایت آن هستیم امر به معروف ونهی از منکر نیز وظیفه عمومی ماست تا فرزندان ما در هوای سالم اجتماعی درست و هر چه بهتر تنفس کنند. با اینکه بخشی از امر به معروف ونهی از منکر مربوط به نیروهای انتظامی ست اما تذکرات لسانی و موارد عمومی وظیقه همگانی به شمار می رود...
چگونه می توان با آموزه های محرم تغییرات ملموس فرهنگی و اجتماعی در میان مردم رقم زد؟
اموزه های محرم بسیار وسیع است واثر گذاری خود را به دنبال دارد اما توجه به موضوعاتی که بتواند تاثیرات آموزه های محرم را تعمیق بخش واثرگذار کند بسیار مهم است. انفاق عمومی یا همان خرج هایی که در ایام ماه محرم داده می شود نسبت به ماه های دیگر قابل مقایسه نیست؛ می توان با تعمیم این موضوع به ماه های دیگر و با یاد ائمه علیهم السلام در طول سال به نوعی منجر به ایجاد مشارکت عمومی در کمک به نیازمندان و اطعام آنان شد. انتقال معارف اهل بیت نیز موضوعی است که محرم می تواند آغاز گسترش آن در طی سال باشد تا مردم در طول سال با موضوعات مهمی چون توجه ائمه به دین و اخلاق آشنا شوند و در تمام زندگی اشان نهادینه شود.
آسیب های فرهنگی و اجتماعی که تکاپوهای دینی در محرم را تهدید و کم اثر می کند چیست؟
عاشورای حسینی دریچه ای از رحمت الهی و محل تجلی لطف خدا به ماست که دقت در آن بسیار مهم است. بسیاری از مسائل از درون و بیرون می تواند اهداف عاشورای حسینی را تهدید کند از این رو تطابق عزاداریها با اهداف روح اسلامی عاشورایی بسیار مهم و ضروری است چرا که عدم سازگاری آن با روح تعالیم اسلامی منجر به عدم ماندگاری تعالیم عاشورای حسینی می شود. زیر سوال بردن کل عزاداریها به عنوان نماد صحیح نیست اما محتواها باید تغییر کند نه اینکه کل مداحی ها را زیر سوال ببریم بلکه با زبان هنری بهترو سالم تری معارف عاشورایی را به مردم و مخاطبان انتقال دهیم.
