خبرگزاری رضوی در چهل سالگی انقلاب بررسی می کند؛
استحاله قشربندی اجتماعی در پسا انقلاب/ مراقب حرکت قشر لمپن ها باشیم!
فرهنگ و جامعه/ سید علی اصغر موسوی پژوهشگر و عضو هیئت علمی بازنشسته دانشگاه فردوسی مشهد در گفتگو با خبرگزاری رضوی گفت: قشر بندی یك ضرورت است كه حتی در جوامعی كه مدعی بی طبقه گی بوده اند نیز وجود داشته است، قشر بندی موجب میشود كه هر شخص بوسیله نقش خود چرخ جامعه را به حركت دربیاورد و برای پاسخ به نیازهای جوانع قشر بندی بوجود می آید.
این جامعه شناس در خصوص استحاله فرهنگی با موضوعیت قشر بندی جامعه ایران در سه دوره تاریخی پیش از انقلاب اسلامی،پس از انقلاب و حال حاضر عنوان كرد:پیش از انقلاب اسلامی ما شاهد رشد طبقه متوسط جدیدی بودیم كه با اشاعه و ترویج آموزش عالی برای همه گروه ها بوجود آمد،لایه ایی كه پس از وضع قانون امكان دسترسی همه افراد جامعه در هر شرایطی اما تابع ضوابطی خاص به جهت دسترسی به امكانات آموزشی بوجود می آید.
وی ادامه میدهد: طبقه جدید گرایشات جدیدی نیز داشتند،این طبقه به دلیل خاستگاه های متفاوت همگن نبوده و برخلاف تصور رژیم كه فكر میكرد این افراد به سیاست وارد نخواهند شد، تبدیل به قشری مطالبه گر شدند كه با قرار گیری در این لایه حقوق و انتظارات جدیدی داشتند كه بدلیل عدم برآورده شدن این انتظارات حكومت دست به سركوب آنها زد.
موسوی با اشاره به این موضوع كه در بحث قشر بندی موضوع تحرك اجتماعی باید بصورت حساب شده صورت بگیرد خاطر نشان كرد: در طبقه مذكور تحرك اجتماعی صورت گرفته بود كه با فرهنگ آنان سازگار نبود و منجر به شكل گیری تعارضات مختلف شد چرا كه این طبقه دیگر نه به لایه سابق تعلق داشتند و از طرفی هم بدنبال شبیه سازی خود به طبقات بالای جامعه حركت كردند.
این استادیار دانشگاه بیان كرد: از شاخص های شناخته شده برای طبقه كه شامل سه شاخص بنیادى هستند كه عبارتند از درآمد، شغل و سطح تحصیلات و در طبقه جدید همه این موارد مهیا نبود و نتیجتا لایه بندی ناهمگن نیز منجر به شكل گیری نارضایتی و نهایتا انقلاب خواهد شده كه در سال١٣٥٧ نیز ما شاهد انقلاب اسلامی بودیم.
دوره دوم(قشربندی پس از پیروزی انقلاب اسلامی)
موسوی در خصوص لایه بندی اجتماعی در اوایل پیروزی انقلاب اظهار كرد:لایه بندی در این دوران دستخوش تغییرات بزرگی میشود و لایه ها اصالت خود را از دست میدهند،و در واقع هرگز لایه بندی بصورت علمی و فطری در كشور ما صورت نگرفته است.
وی افزود: آشفتگی در قشر بندی وجود داشت اما كلیت قشر بندی هنوز نمایان و مشخص بود تا زمانی كه وضعیت كشور به دوران سازندگی می رسد.
پس از پیروزی انقلاب مثلث دربار، سرمایه دار وابسته و سرمایه دار خارجی بهم میریزد. بسیاری از مؤسسات اقتصادی مختلط در اختیار دولت یا بنیاد مستضعفان قرار گرفت و سرمایه داران وابسته و عمده، کشور را ترک میكنند. سرمایه گذاری خارجی نیز در دهه اول انقلاب به حال رکود درآمد.
با روی كار آمدن دولت سازندگی و اتمام جنگ و ورود ثروت به سیستم اقتصادی كشور وضعیت دستخوش تغییراتی میگردد.
موسوی تصریح میكند كه در این دوران شاهد قدرت گرفتن طبقه ایی هستیم كه تاكنون مغفول بوده اند و این طبقه زنان هستند كه با آگاهی از حقوق خود مطالباتی را مطرح میكنند،این قشر در این دوره به بلوغ اجتماعی میرسند.
وی ادامه میدهد: جامعه زمانی رشد صحیح خواهد داشت كه فرهنگ در آن رشد كند، رشد هنجارها، الگوهای رفتاری پیشرفته ... .
قشربندی در جامعه كنونی متزلزل شده است
این جامعه شناس معتقد است كه زمانی اعتراضات در یك جامعه شكل میگیرد كه افراد با استعداد های برابر از شرایط نابرابری برخوردار شوند، هركسی باید با توجه به استعدادها و لیاقتش امتیازات را كسب نماید.
وی گفت: متاسفانه در بسیاری از اقشار ما شعور سیاسی و اجتماعی بدرستی رد نكرده است و بسیاری از قشر ها دارای ثبات نیستند.
لمپن ها
وی از وجود قشری در جامعه ایران یاد كرد كه چه از زمان كودتای ٢٨مرداد با حضور شخصی چون شعبان بی مخ و چه تا كنون بصورت افراد شاغل در ارگان هایی چون شهرداری در حال حاضر با وصل كردن خود به یك نهاد قدرت آنهم بدلیل نیاز به قدرت شروع به قلع و قمع كرده و بسیار خطرناك هستند.
موسوی افزود: اگر این قشر جایگزین طبقه متوسط در یك جامعه شوند جز عقب ماندگی چیز دیگری به همراه نخواهند داشت!
مشكلات حاصل از برهم خوردن لایه بندی اجتماعی
موسوی عدم شفافیت لایه های اجتماع را بدلیل قرار گیری افراد ناشایست در جایگاه های مختلف منجر به عدم شفافیت دانسته و گفت: عدم شفافیت اقشار مختلف بر همه حوزه ها اثر گذار خواهد بود.
وی ادامه داد: افراد بوسیله ظاهر دیگری ازدواج می كنند و پس از مدتی روشن می شود كه اختلاف طبقاتی وسیعی علی رغم ظاهر یكسان در میانشان وجود دارد و این خود از عوامل بسیار زیاد شدت گرفتن طلاق در جامعه ما است.
موسوی فساد و رشوه خواری را نیز از دیگر نتایج لایه بندی اشتباه و ناصحیح دانست چرا كه بعنوان مثال آبرو و وجهه فردی كه سالهاست در بازار و با نام خانوادگی خود فعالیت می كند آنقدر با اهمیت است كه حاضر نخواهد بود آنرا از میان ببرد درحالیكه برای فردی كه از چنین ویژگی برخوردار نیست این موضوع بسیار محتمل تر است.
وی تصریح كرد: قشر بندی در جامعه از معادل همین واژه در زمین شناسی گرفته شده است و از میان رفتن لایه های اجتماعی مانند حذف لایه های زمین نتیجه ایی جز فرونشست نخواهد داشت، لایه ها ابتدا باید تربیت شوند و سپس به آنها پست و جایگاهی درخورشان اعطا گردد.
بالا رفتن نرخ بیکاری و شرایط تورمی در سالهای اخیر بر تعداد اعضاء طبقه پایین خواهد افزود و از تعداد اعضاء طبقه متوسط كاسته است كه این امر نیز تحولات بسیاری را بدنبال خواهد داشت چرا كه نحوه لایه بندی و شكل گیری اقشار جامعه سرنوشت و آینده مردم هر كشور را تحت تاثیر خود قرار می دهد.
این جامعه شناس در خصوص استحاله فرهنگی با موضوعیت قشر بندی جامعه ایران در سه دوره تاریخی پیش از انقلاب اسلامی،پس از انقلاب و حال حاضر عنوان كرد:پیش از انقلاب اسلامی ما شاهد رشد طبقه متوسط جدیدی بودیم كه با اشاعه و ترویج آموزش عالی برای همه گروه ها بوجود آمد،لایه ایی كه پس از وضع قانون امكان دسترسی همه افراد جامعه در هر شرایطی اما تابع ضوابطی خاص به جهت دسترسی به امكانات آموزشی بوجود می آید.
وی ادامه میدهد: طبقه جدید گرایشات جدیدی نیز داشتند،این طبقه به دلیل خاستگاه های متفاوت همگن نبوده و برخلاف تصور رژیم كه فكر میكرد این افراد به سیاست وارد نخواهند شد، تبدیل به قشری مطالبه گر شدند كه با قرار گیری در این لایه حقوق و انتظارات جدیدی داشتند كه بدلیل عدم برآورده شدن این انتظارات حكومت دست به سركوب آنها زد.
موسوی با اشاره به این موضوع كه در بحث قشر بندی موضوع تحرك اجتماعی باید بصورت حساب شده صورت بگیرد خاطر نشان كرد: در طبقه مذكور تحرك اجتماعی صورت گرفته
این استادیار دانشگاه بیان كرد: از شاخص های شناخته شده برای طبقه كه شامل سه شاخص بنیادى هستند كه عبارتند از درآمد، شغل و سطح تحصیلات و در طبقه جدید همه این موارد مهیا نبود و نتیجتا لایه بندی ناهمگن نیز منجر به شكل گیری نارضایتی و نهایتا انقلاب خواهد شده كه در سال١٣٥٧ نیز ما شاهد انقلاب اسلامی بودیم.
دوره دوم(قشربندی پس از پیروزی انقلاب اسلامی)
موسوی در خصوص لایه بندی اجتماعی در اوایل پیروزی انقلاب اظهار كرد:لایه بندی در این دوران دستخوش تغییرات بزرگی میشود و لایه ها اصالت خود را از دست میدهند،و در واقع هرگز لایه بندی بصورت علمی و فطری در كشور ما صورت نگرفته است.
وی افزود: آشفتگی در قشر بندی وجود داشت اما كلیت قشر بندی هنوز نمایان و مشخص بود تا زمانی كه وضعیت كشور به دوران سازندگی می رسد.
پس از پیروزی انقلاب مثلث دربار، سرمایه دار وابسته و سرمایه دار خارجی بهم میریزد. بسیاری از مؤسسات اقتصادی مختلط در اختیار دولت یا بنیاد مستضعفان قرار گرفت و سرمایه داران وابسته و عمده، کشور را ترک میكنند. سرمایه گذاری خارجی نیز در دهه اول انقلاب به حال رکود درآمد.
با روی كار آمدن دولت سازندگی و اتمام جنگ
موسوی تصریح میكند كه در این دوران شاهد قدرت گرفتن طبقه ایی هستیم كه تاكنون مغفول بوده اند و این طبقه زنان هستند كه با آگاهی از حقوق خود مطالباتی را مطرح میكنند،این قشر در این دوره به بلوغ اجتماعی میرسند.
وی ادامه میدهد: جامعه زمانی رشد صحیح خواهد داشت كه فرهنگ در آن رشد كند، رشد هنجارها، الگوهای رفتاری پیشرفته ... .
قشربندی در جامعه كنونی متزلزل شده است
این جامعه شناس معتقد است كه زمانی اعتراضات در یك جامعه شكل میگیرد كه افراد با استعداد های برابر از شرایط نابرابری برخوردار شوند، هركسی باید با توجه به استعدادها و لیاقتش امتیازات را كسب نماید.
وی گفت: متاسفانه در بسیاری از اقشار ما شعور سیاسی و اجتماعی بدرستی رد نكرده است و بسیاری از قشر ها دارای ثبات نیستند.
لمپن ها
وی از وجود قشری در جامعه ایران یاد كرد كه چه از زمان كودتای ٢٨مرداد با حضور شخصی چون شعبان بی مخ و چه تا كنون بصورت افراد شاغل در ارگان هایی چون شهرداری در حال حاضر با وصل كردن خود به یك نهاد قدرت آنهم بدلیل نیاز به قدرت شروع به قلع و قمع كرده و بسیار خطرناك هستند.
موسوی افزود: اگر این قشر جایگزین طبقه متوسط در یك جامعه شوند جز عقب ماندگی چیز دیگری به همراه نخواهند داشت!
مشكلات حاصل از برهم خوردن لایه بندی اجتماعی
موسوی عدم شفافیت لایه های اجتماع
وی ادامه داد: افراد بوسیله ظاهر دیگری ازدواج می كنند و پس از مدتی روشن می شود كه اختلاف طبقاتی وسیعی علی رغم ظاهر یكسان در میانشان وجود دارد و این خود از عوامل بسیار زیاد شدت گرفتن طلاق در جامعه ما است.
موسوی فساد و رشوه خواری را نیز از دیگر نتایج لایه بندی اشتباه و ناصحیح دانست چرا كه بعنوان مثال آبرو و وجهه فردی كه سالهاست در بازار و با نام خانوادگی خود فعالیت می كند آنقدر با اهمیت است كه حاضر نخواهد بود آنرا از میان ببرد درحالیكه برای فردی كه از چنین ویژگی برخوردار نیست این موضوع بسیار محتمل تر است.
وی تصریح كرد: قشر بندی در جامعه از معادل همین واژه در زمین شناسی گرفته شده است و از میان رفتن لایه های اجتماعی مانند حذف لایه های زمین نتیجه ایی جز فرونشست نخواهد داشت، لایه ها ابتدا باید تربیت شوند و سپس به آنها پست و جایگاهی درخورشان اعطا گردد.
بالا رفتن نرخ بیکاری و شرایط تورمی در سالهای اخیر بر تعداد اعضاء طبقه پایین خواهد افزود و از تعداد اعضاء طبقه متوسط كاسته است كه این امر نیز تحولات بسیاری را بدنبال خواهد داشت چرا كه نحوه لایه بندی و شكل گیری اقشار جامعه سرنوشت و آینده مردم هر كشور را تحت تاثیر خود قرار می دهد.
