علیرضا برازش در گفتگو با خبرگزاری رضوی:
لطف خدا و تلاش و روزی پانزده ساعت کار، رمز موفقیتم در خدمتگزاری به قرآن و عترت است
استاد علیرضا برازش متولد 1334 در تهران و مهندس صنایع از دانشگاه علم و صنعت و کارشناس ارشد قرآن و حدیث از دانشگاه تهران می باشد. در رزومه خدمتگزاری ایشان به انقلاب اسلامی عناوینی چون مدیرعامل خانه کتاب، مدیر کل مراکز و روابط فرهنگی وزارت ارشاد اسلامی, معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی , رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی , رئیس موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی (حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری( مدیر شبکه یک و دو سیمای جمهوری اسلامی ایران ,رئیس موسسه انتشارات امیرکبیر ـو عضو هیئت مدیره دفتر نشر فرهنگ اسلامی برجسته است. این استاد جلیل القدر که زندگی خود را وقف خدمات قرآنی به علاقمندان این راه نورانی نموده سه بار برنده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و مولف بیش از پنجاه هزار صفحه کتاب می باشد که برخی از آن مورد تمجید مقام معظم رهبری قرار گرفته اند.خبرگزاری رضوی به مناسبت تجلیل از مقام شامخ خدمتگزار قرآن و اهل بیت علیهم السلام در گفت و گویی خودمانی نگاهی دارد به زندگی استاد برازش و چگونگی انتخاب مسیری که آغاز آن سعادت وانتهای آن هدایت است.
به عنوان دانشجوی مهندسی صنایع چگونه در مسیر تالیف, تحقیق و پژوهش قرآن و حدیث قرار گرفتید, با توجه به اینکه دو موضوع متفاوت در مسیر زندگی شما بوده, توجه حضرتعالی به ترویج آموزه های قرآنی از کجا نشات گرفت؟
دوران نوجوانی ودبیرستان اکثر دانش آموزان بسته به سلایق خانواده ها یا توصیه های آنها رشته تحصیلی یا راه پیش روی آینده ی خود را طراحی می کنند. بسیاری از دانش آموزانی که در رشته های مختلف ریاضی, انسانی, طبیعی و...مهارت و قدرت عمل بیشتری دارند هر کدام به راهی می روند که استعداد بیشتری دارند, هر چند که ممکن است مورد علاقه اشان نباشد یا در دوران بعدی دانشجویی متوجه شوند به رشته دیگری علاقمند هستند. با توجه به اینکه بنده در هنرستان فنی درس می خواندم در رشته مکانیک دانشگاه علم و صنعت پذیرفته شدم, اما براساس تربیت خانواده ی مذهبی و علایق مذهبی و انجام فعالیت های مذهبی در حین دوران دانشجویی در دانشگاه علم و صنعت, مطالعات عربی و ادبیات عرب را دنبال کردم.
از چه زمانی و چگونه متوجه اولین جرقه های پژوهش های قرآنی در وجود خود شدید؟
یکی از موارد تاثیر گذار در تقویت روحیه دینی بنده در آن زمان برخورد و نشست و برخواست با عالمان دینی و حضور در جلسات مذهبی بود. با اینکه در رشته مکانیک پذیرش شده بودم و مکانیک در رتبه بالاتری نسبت به مهندسی صنایع قرار داشت اما به دلیل علاقه به پژوهش های دینی و تحصیل دراین رشته با توجه به اینکه گرایش صنایع به رشته علوم انسانی نزدیک تر است، لذا با صرف نظر از رشته مکانیک و تغییر رشته درون دانشگاهی به صنایع یک قدم به خواست خود نزدیک تر شدم. علاقمندی به موضوعات دینی و قرآنی منجر به تحقیق و پژوهش تعالیم اسلامی و خواندن دروس حوزوی شدم. همزمانی علاقمندی به پژوهش و تحقیق آموزه های اسلامی در قرآن و احادیث با پیروزی انقلاب اسلامی منجر به افزایش علاقه توام با شور انقلابی شد که به تلاش بیشتر برای رسیدن به اهداف مورد نظر کمک شایان توجهی کرد.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی علایق دینی خود را چگونه هدایت کردید و در چه حوزه ای ورود پیدا کردید؟
با توجه به اهمیت اسلامی شدن آموزش و پرورش در آغازین ماه های انقلاب اسلامی بنده به عنوان دانشجوی انقلابی با احساس این ضرورت که باید در خدمت آموزش و پرورش بود به عنوان معلم وارد این راه شدم. هرچند براساس رشته دانشگاهی باید ریاضی یا فیزیک تدریس می کردم, اما احساس وظیفه دینی بنده را در خدمت گذاری به انقلاب در حوزه تعلیم علوم دینی قرار داد بنابراین به عنوان معلم دینی و معارف جزء اولین گروه هایی بودم که جذب آموزش وپرورش تهران شدم. بی شک علاقه به پژوهش قرآنی و حدیث از آن روز به بعد قوت و قدرت بیشتری گرفت تا اینکه بعد از دو سال از آموزش وپرورش خارج شدم تا در رشته مورد نظرم در پژوهش های قرآنی با تمرکز بیشتری وارد شوم.
اولین فعالیت های پژوهشی دینی و معارفی خود را چگونه به انجام رساندید؟
با توجه به اینکه ذهن ریاضی من در موضوع دسته بندی مهارت داشت با اهتمام به این موضوع که بسیاری از محققان و پژوهشگران در یافتن مطالب مورد نظرشان دچار مشکل میشوند به فکر دسته بندی احادیث وتفاسیر قرآنی افتادم بنحوی که احساس کردم دسته بندی و طبقه بندی کتاب اصول کافی یا غررالحکم برای مراجعه کنندگان سهل الوصول نیست. کتاب شریف غرر الحکم یازده هزارحدیث دارد که از یازده هزار حدیث ذکر شده که دویست حدیث آن به موضوع صبر پرداخته, در این بین محققان و پژوهشگران برای یافتن حدیثی در باب صبرباید کل کتاب را جستجو کنند, دسته بندی اشاره شده به تسهیل کار پژوهشگران بسیار کمک می کرد. اولین تالیف بنده در حالی که همچنان دانشجوی دانشگاه علم و صنعت بودم در سال 59 در دسترس محققان قرار گرفت. مجموعه ی سه جلدی در سال 62 از سوی انتشارات میقات با مجموعه موضوعی غرر الحکم و نهج البلاغه که جلد اول آن به موضوع ایثار، شهادت و شحاعت، جلد دوم امر به معروف ونهی از منکر و جلد سوم به موضوع حق وباطل پرداخته شود منتشر شد, با اینکه قرار بود این مجموعه در پنجاه جلد منتشر شود اما با تغییر کار ناشر در سه مجموعه باقی ماند, بننابراین تالیف معجم اصول کافی را به دلیل اینکه یکی از مشهورترین و پرمراجعه کننده ترین منابع حدیث بود در اولویت قرار دادم. آن زمان تنها قرآن کریم کتابی با فهرست بود و کتاب المعجم المفهرس از شخصی به نام محمد فواد عبدالباقی و الکاشفی هم درباره نهج البلاغه بود که مرحوم مصطفوی در مشهد بر روی آن کار کرده بود,از این رو همزمان دسته بندی اصول کافی وغرر الحکم را در اولویت قرار دادم تا اینکه احادیث یاد شده در سال 62 منتشر و در دسترس علاقمندان قرار گرفت. آن زمان به آیت الله جنتی به عنوان رئیس سازمان تبلیغات معرفی شدم و شهید شیخ عباس شیرازی به عنوان قائم مقام ریاست سازمان تبلیغات اسلامی با استقبال شایان توجهی نسبت به این موضوع ودر بازدید از مقدمات کتاب معجم اصول کافی منجر به افزایش اشتیاق کاری در بنده و تالیفات بیشتری شدند تا دسته بندی کتب حدیث را با دقت و تمرکز بیشتری دنبال کنم، کتاب معجم اصول کافی درسال 67 منتشر و در سال 68 در زمان ریاست جمهوری مرحوم هاشمی رفسنجانی برنده کتاب سال جمهوری اسلامی شد.
نتیجه موفقیت هایتان را وابسته به چه موضوعاتی می دانید؟
بنده معتقدم رمز اصلی هر موفقیتی پشتکار فراوان است. روزی پانزده ساعت کار بدون کمترین اتلاف و توجه و اهتمام حداکثری به درس خواندن یکی از مولفه های تاثیر گذار در موفقیت بنده به شمار می رود, اینکه فردی موفق شود حتما به نابغه بودن, یا پول داشتن یا امکانات بسیار داشتن نیست, بلکه در مرحله اول لطف خداوند متعال و سپس تلاش و کوشش شبانه روزی میتواند افراد را در مسیر مورد نظر به هدف نهایی برساند. هر گاه به پشت سرم نگاه می کنم متوجه لطف بی کران خداوند متعال می شوم چرا که میتوانستم درسم را ادامه دهم و به عنوان مهندس گذران زندگی کنم, اما خداوند سبحان مسیر زندگی ام را قرآنی کرد تا به دست من هشتاد هزار صفحه کتابی که عمدتا حدیث، تفسیر و روایت است در اختیار علاقمندان و پژوهشگران قرار گیرد. مجموعه کتابهای المعجم المفهرس لالفاظ احادیث بحار الانوار در 30 جلد که در سال 1373 برنده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد با 9 میلیون عدد بسیار مورد توجه علاقمندان قرار گرفت بنحوی که مقام معظم رهبری در مهر ماه همان سال پیام مستقلی دراین باب داده و مسرت بنده را صد افزون نمودند. به یاد دارم جایزه ای برای 9 میلیون عدد درج شده در مجلدهای عنوان شده گذاشته بودم که اگر عددی غلط بود به یابنده یک سکه هدیه بدهم؛ البته سکه آن زمان ارزان بود!
در پایان وضعیت کنونی پژوهش علوم قرآنی در کشوررا چگونه ارزیابی می کنید و چه توصیه ای به پژوهشگران این عرصه نورانی دارید؟
خوشبختانه با در دست بودن فناوریهای روز پژوهش بسیار آسان شده و با دهه های قبل بسیار تفاوت دارد. در سه دهه پیش کتابی به نام راهنمای مطالعات اخلاقی و راهنمای مطالعات تاریخی به رشته تحریردر آوردم . به یاد دارم در اوایل دهه 60 به این موضوع فکر کردم که اگر محققی بخواهد یکی از واژگان اخلاقی را پیدا کند دچار سردرگمی می شود و باید همه منابع را جستجوکند, آن زمان با تالیف این کتاب کار محققان را ساده کردم بنحوی که اگر محققی به دنبال کلمه (شجاعت) بود با ردیف کردن حرفو "ش" ج"ع" به راحتی به احادیث یا موضوعات اخلاقی ذیل این کلمه دست می یافت. در حال حاضر اطلاعات به روز رایانه ای و انبوه اطلاعاتی که در یک دی و ی دی به فروش می رسد,در مرکز تحقیقات رایانه ای قم سی دی در اختیار علاقمندان به صورت رایگان یا حداقل 10 هزارتومان قرار داده می شود که یک میلیون صفحه تفسیر دارد, اگر محقق به دنبال آیه ای باشد با داشتن این سی دی گویی صد دوره تفسیر توی خانه دارد و با یک اشاره به رایانه صفحه را باز می کند و به مطالب مورد نظرش می رسد در حالی که اگر محقق در دهه های قبل 60 درصد وقت خود را برای پیدا کردن منبع می گذاشت و مابقی را صرف تدبر وتعمق می کرد.در حال حاضر با توجه به امکانات و اطلاعات نرم افزاری تنها 5درصد وقت محقق برای دریافت منابع صرف می شود, لدذا انتظار می رود که وقت مابقی جهت تدبر و تعمق بیشتری صرف شود, با توجه به این مهم مطمئنا طلبه یا محقق فعالیتهای در خور افتخار و ارزشمندی برای جامعه اسلامی خواهد داشت.
به عنوان دانشجوی مهندسی صنایع چگونه در مسیر تالیف, تحقیق و پژوهش قرآن و حدیث قرار گرفتید, با توجه به اینکه دو موضوع متفاوت در مسیر زندگی شما بوده, توجه حضرتعالی به ترویج آموزه های قرآنی از کجا نشات گرفت؟
دوران نوجوانی ودبیرستان اکثر دانش آموزان بسته به سلایق خانواده ها یا توصیه های آنها رشته تحصیلی یا راه پیش روی آینده ی خود را طراحی می کنند. بسیاری از دانش آموزانی که در رشته های مختلف ریاضی, انسانی, طبیعی و...مهارت و قدرت عمل بیشتری دارند هر کدام به راهی می روند که استعداد بیشتری دارند, هر چند که ممکن است مورد علاقه اشان نباشد یا در دوران بعدی دانشجویی متوجه شوند به رشته دیگری علاقمند هستند. با توجه به اینکه بنده در هنرستان فنی درس می خواندم در رشته مکانیک دانشگاه علم و صنعت پذیرفته شدم, اما براساس تربیت خانواده ی مذهبی و علایق مذهبی و انجام فعالیت های مذهبی در حین دوران دانشجویی در دانشگاه علم و صنعت, مطالعات عربی و ادبیات عرب را دنبال کردم.
از چه زمانی و چگونه متوجه اولین جرقه های پژوهش های قرآنی در وجود خود شدید؟
یکی از موارد تاثیر گذار در تقویت روحیه دینی بنده در آن زمان برخورد و نشست و برخواست با عالمان دینی و حضور در جلسات مذهبی بود. با اینکه در رشته مکانیک پذیرش شده بودم و مکانیک در رتبه بالاتری نسبت به مهندسی صنایع قرار داشت اما به دلیل علاقه به پژوهش های دینی و تحصیل دراین رشته با توجه به اینکه گرایش صنایع به رشته علوم انسانی نزدیک تر است، لذا با صرف نظر از رشته مکانیک و تغییر رشته درون دانشگاهی به صنایع یک قدم به خواست خود نزدیک تر شدم. علاقمندی به موضوعات دینی و قرآنی منجر به تحقیق و پژوهش تعالیم اسلامی و خواندن دروس حوزوی شدم. همزمانی علاقمندی به پژوهش و تحقیق آموزه های اسلامی در قرآن و احادیث با پیروزی انقلاب اسلامی منجر به افزایش علاقه توام با شور انقلابی شد که به تلاش بیشتر برای رسیدن به اهداف مورد نظر کمک شایان توجهی کرد.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی علایق دینی خود را چگونه هدایت کردید و در چه حوزه ای ورود پیدا کردید؟
با توجه به اهمیت اسلامی شدن آموزش و پرورش در آغازین ماه های انقلاب اسلامی بنده به عنوان دانشجوی انقلابی با احساس این ضرورت که باید در خدمت آموزش و پرورش بود به عنوان معلم وارد این راه شدم. هرچند براساس رشته دانشگاهی باید ریاضی یا فیزیک تدریس می کردم, اما احساس وظیفه دینی بنده را در خدمت گذاری به انقلاب در حوزه تعلیم علوم دینی قرار داد بنابراین به عنوان معلم دینی و معارف جزء اولین گروه هایی بودم که جذب آموزش وپرورش تهران شدم. بی شک علاقه به پژوهش قرآنی و حدیث از آن روز به بعد قوت و قدرت بیشتری گرفت تا اینکه بعد از دو سال از آموزش وپرورش خارج شدم تا در رشته مورد نظرم در پژوهش های قرآنی با تمرکز بیشتری وارد شوم.
اولین فعالیت های پژوهشی دینی و معارفی خود را چگونه به انجام رساندید؟
با توجه به اینکه ذهن ریاضی من در موضوع دسته بندی مهارت داشت با اهتمام به این موضوع که بسیاری از محققان و پژوهشگران در یافتن مطالب مورد نظرشان دچار مشکل میشوند به فکر دسته بندی احادیث وتفاسیر قرآنی افتادم بنحوی که احساس کردم دسته بندی و طبقه بندی کتاب اصول کافی یا غررالحکم برای مراجعه کنندگان سهل الوصول نیست. کتاب شریف غرر الحکم یازده هزارحدیث دارد که از یازده هزار حدیث ذکر شده که دویست حدیث آن به موضوع صبر پرداخته, در این بین محققان و پژوهشگران برای یافتن حدیثی در باب صبرباید کل کتاب را جستجو کنند, دسته بندی اشاره شده به تسهیل کار پژوهشگران بسیار کمک می کرد. اولین تالیف بنده در حالی که همچنان دانشجوی دانشگاه علم و صنعت بودم در سال 59 در دسترس محققان قرار گرفت. مجموعه ی سه جلدی در سال 62 از سوی انتشارات میقات با مجموعه موضوعی غرر الحکم و نهج البلاغه که جلد اول آن به موضوع ایثار، شهادت و شحاعت، جلد دوم امر به معروف ونهی از منکر و جلد سوم به موضوع حق وباطل پرداخته شود منتشر شد, با اینکه قرار بود این مجموعه در پنجاه جلد منتشر شود اما با تغییر کار ناشر در سه مجموعه باقی ماند, بننابراین تالیف معجم اصول کافی را به دلیل اینکه یکی از مشهورترین و پرمراجعه کننده ترین منابع حدیث بود در اولویت قرار دادم. آن زمان تنها قرآن کریم کتابی با فهرست بود و کتاب المعجم المفهرس از شخصی به نام محمد فواد عبدالباقی و الکاشفی هم درباره نهج البلاغه بود که مرحوم مصطفوی در مشهد بر روی آن کار کرده بود,از این رو همزمان دسته بندی اصول کافی وغرر الحکم را در اولویت قرار دادم تا اینکه احادیث یاد شده در سال 62 منتشر و در دسترس علاقمندان قرار گرفت. آن زمان به آیت الله جنتی به عنوان رئیس سازمان تبلیغات معرفی شدم و شهید شیخ عباس شیرازی به عنوان قائم مقام ریاست سازمان تبلیغات اسلامی با استقبال شایان توجهی نسبت به این موضوع ودر بازدید از مقدمات کتاب معجم اصول کافی منجر به افزایش اشتیاق کاری در بنده و تالیفات بیشتری شدند تا دسته بندی کتب حدیث را با دقت و تمرکز بیشتری دنبال کنم، کتاب معجم اصول کافی درسال 67 منتشر و در سال 68 در زمان ریاست جمهوری مرحوم هاشمی رفسنجانی برنده کتاب سال جمهوری اسلامی شد.
نتیجه موفقیت هایتان را وابسته به چه موضوعاتی می دانید؟
بنده معتقدم رمز اصلی هر موفقیتی پشتکار فراوان است. روزی پانزده ساعت کار بدون کمترین اتلاف و توجه و اهتمام حداکثری به درس خواندن یکی از مولفه های تاثیر گذار در موفقیت بنده به شمار می رود, اینکه فردی موفق شود حتما به نابغه بودن, یا پول داشتن یا امکانات بسیار داشتن نیست, بلکه در مرحله اول لطف خداوند متعال و سپس تلاش و کوشش شبانه روزی میتواند افراد را در مسیر مورد نظر به هدف نهایی برساند. هر گاه به پشت سرم نگاه می کنم متوجه لطف بی کران خداوند متعال می شوم چرا که میتوانستم درسم را ادامه دهم و به عنوان مهندس گذران زندگی کنم, اما خداوند سبحان مسیر زندگی ام را قرآنی کرد تا به دست من هشتاد هزار صفحه کتابی که عمدتا حدیث، تفسیر و روایت است در اختیار علاقمندان و پژوهشگران قرار گیرد. مجموعه کتابهای المعجم المفهرس لالفاظ احادیث بحار الانوار در 30 جلد که در سال 1373 برنده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد با 9 میلیون عدد بسیار مورد توجه علاقمندان قرار گرفت بنحوی که مقام معظم رهبری در مهر ماه همان سال پیام مستقلی دراین باب داده و مسرت بنده را صد افزون نمودند. به یاد دارم جایزه ای برای 9 میلیون عدد درج شده در مجلدهای عنوان شده گذاشته بودم که اگر عددی غلط بود به یابنده یک سکه هدیه بدهم؛ البته سکه آن زمان ارزان بود!
در پایان وضعیت کنونی پژوهش علوم قرآنی در کشوررا چگونه ارزیابی می کنید و چه توصیه ای به پژوهشگران این عرصه نورانی دارید؟
خوشبختانه با در دست بودن فناوریهای روز پژوهش بسیار آسان شده و با دهه های قبل بسیار تفاوت دارد. در سه دهه پیش کتابی به نام راهنمای مطالعات اخلاقی و راهنمای مطالعات تاریخی به رشته تحریردر آوردم . به یاد دارم در اوایل دهه 60 به این موضوع فکر کردم که اگر محققی بخواهد یکی از واژگان اخلاقی را پیدا کند دچار سردرگمی می شود و باید همه منابع را جستجوکند, آن زمان با تالیف این کتاب کار محققان را ساده کردم بنحوی که اگر محققی به دنبال کلمه (شجاعت) بود با ردیف کردن حرفو "ش" ج"ع" به راحتی به احادیث یا موضوعات اخلاقی ذیل این کلمه دست می یافت. در حال حاضر اطلاعات به روز رایانه ای و انبوه اطلاعاتی که در یک دی و ی دی به فروش می رسد,در مرکز تحقیقات رایانه ای قم سی دی در اختیار علاقمندان به صورت رایگان یا حداقل 10 هزارتومان قرار داده می شود که یک میلیون صفحه تفسیر دارد, اگر محقق به دنبال آیه ای باشد با داشتن این سی دی گویی صد دوره تفسیر توی خانه دارد و با یک اشاره به رایانه صفحه را باز می کند و به مطالب مورد نظرش می رسد در حالی که اگر محقق در دهه های قبل 60 درصد وقت خود را برای پیدا کردن منبع می گذاشت و مابقی را صرف تدبر وتعمق می کرد.در حال حاضر با توجه به امکانات و اطلاعات نرم افزاری تنها 5درصد وقت محقق برای دریافت منابع صرف می شود, لدذا انتظار می رود که وقت مابقی جهت تدبر و تعمق بیشتری صرف شود, با توجه به این مهم مطمئنا طلبه یا محقق فعالیتهای در خور افتخار و ارزشمندی برای جامعه اسلامی خواهد داشت.
