عبدالجبار کاکایی در گفتگو با خبرگزاری رضوی:
نا آشنایی جامعه با فرهنگ و سیره رضوی / پرداخت های صرفا عاطفی در شعر ائمه!
سرویس فرهنگ/ عبدالجبار کاکایی شاعر و ترانه سرای به نام ایرانی در گفتگو با خبرگزاری رضوی گفت: برای بهبود اوضاع شعر آیینی لازم است در حوزه سیره و فرهنگ اهل بیت پژوهشهای گسترده و دامنه داری صورت گیرد و همچنین این مباحث وارد اجتماعات ادبی گردد؛ به صورتی که حساسیت اهالی ادب را به این موضوعات بر انگیزد.
وی با اشاره به این نکته که امروزه شاعران عمدتا هیجانات و احساسات خود را منظوم می کنند افزود: شاعران در سرایش شعر آیینی و پرداختن به موضوع ائمه نیز به توصیف شمایل آنان و تاثیر گرفته از مدایح، آن هم در محدوده خاصی از واژگان می پردازند. در حالی که اگر این نکات تقوت شود و بیشتر با توجه به موضوعات پژوهش شده به سراغ شعر بروند؛ حساسیت نسل جوان را برای ورود به این بحث ها بر می انگیزند و همچنین این حرکت قطعا توام با نوعی هنجار شکنی در پژوهش خواهد بود.
کاکایی همچنین توصیه کرد: در پرداخت علمی و انجام کار پژوهشی راجع به خیلی از موضوعات ائمه ایراد ندارد بحث صورت بگیرد؛ مثلا در رابطه با عصمت آنان.
این شاعر برجسته کشور با اشاره به وجود برخی غلوها در مدایح ائمه گفت: اگرچه گفته می شود یکی از علل انحرافات بحث غلو است اما ما در پرداخت شاعرانه غلو پسندیده ای داریم که معمولا اتفاق می افتند. آثار افرادی همچون ثنایی را اگر نگاه کنید غلوهایی هم هست اما غلوهای شیرین نه آنگونه که مذموم است و اتفاق خیلی خوبی است. گاهی هم غلو هنجارهای اندیشه و فکر و حکمت شیعه را در می نوردد و وارد فضاهایی می شود که معمولا می گویند خارج از اندیشه اسلامی است واین ظیفه علما و پژوهشگران است که این ضعف مهم را برطرف کنند.
وی همچنین علت ضغف در محتوا و ناهنجاری های منفی در سرایش شعر آیینی را منابع سطحی دانست که شاعران به سمت آنان رفته و بهره می جویند. کاکایی گفت: منابع شاعران برای دسترسی به محتوا عمدتا وعاظ عموم هستن و یا منابعی همچون رسانه های عمومی که آن هم سطح معلوماتش فراتر از سطح دانسته های مردم نیست. این در حالی است که اگر نسل جوان تحصیل کرده به مطالعه و پژوهش ورود کنند و در معرض این مسائل قرار گیرد جامعه هم رشد خواهد کرد. حتی آنان می توانند غلو در مداحی ائمه را فراگیر کنند تا جامعه احساس درگیری با این مسئله را کند و شروع به سرایش شعر کنند.
گفتگو، برای شکستن هنجارها
این استاد شعر و ادبیات به اهمیت بحث و گفتگو در پیشبرد اهداف و تقویت آثار شعری اشاره کرد و گفت: زمانی که این مباحثات در جامعه جریان داشته است؛ آثار خیلی خوبی خلق شده است.و زمانی که راجع به مسائل بحث نکردیم و سخن نگفته ایم با کم اطلاعی نسل ها مواجه شدیم؛ همچون زمان حاضر. کاکایی با تاکید بر این نکته که نسل حاضر باید از ریل گذاری فعلی خارج شود گفت: باید در بیان موضوعات، مباحث هنجار شکن صورت گیرد، نه به معنای عبور از خطوط قرمز بلکه به این معنا که به مباحثی پرداخته شود که معمولا به آن ورود نمی کنیم. ما در دهه 70 تجربه کردیم که وقتی فضای بحث و گفتگو فراهم شد؛ مباحث خیلی گرمی میان روشنفکران علمی و نخبگان حوزوی صورت گرفت و اتفاقا شعرای جوان و مسن هم ورود می کردند، نقد و گفتگو می کردند. اما از زمانی که این اجتماعات کم رنگ یا بسته شد، جلوی نشست ها، چاپ کتب و مجلات را گرفتند طبیعتا خیلی ازین نکات گفته نمی شود و ما با نقاط تاریکی از دانش و حکمت ائمه مواجه ایم. شعرمان هم چیزی جز همین بیان هیجانات نخواهد بود که معمولا موخذ از سخن مداحان و واعظان اهل بیت است.
پرداخت های صرفا عاطفی در شعر ائمه
وی با تشریح وضعیت شعر در حال حاضر اضافه کرد: آثاری که راجع ائمه گفته می شود صرفا محمل عواطف و هیجانات است؛ هیجاناتی که به هر کس دیگری قابل اطلاق است. صفت هایی که شاعران امروز به کار می برند، اگر اسم نبرند و یا به یک نظام نشانه شناختی که مصطلح است (مثلا در خصوص امام رضا(ع) تقریبا کلماتی که در رابطه با امام رضا(ع) گفته می شود محدود به چند کلمه همچون کبوتر و پنجره فولاد و حرم است) اشاره نکنند کسی متوجه منظورشان نخواهد شد. در حالی که شاعران می بایست ازین محدوده خروج کنند و وارد بحث های تحلیلی شوند.
کاکایی با بیان این نکته که نقص ما در شاعری نقص در شناسایی در سیره و فرهنگ گفت: جامعه ما با سیره و فرهنگ ائمه آشنا نیست، هر کدام از آنان فضایلی داشته اند به خصوص امام رضا که معدن علم بوده،تا جایی که اگر بخواهیم دانش الهی را جست و جویی کنیم؛ باید ریشه های آن را در شخصیت امام رضا(ع) ردیابی کنیم
.
وی با اشاره به این نکته که امروزه شاعران عمدتا هیجانات و احساسات خود را منظوم می کنند افزود: شاعران در سرایش شعر آیینی و پرداختن به موضوع ائمه نیز به توصیف شمایل آنان و تاثیر گرفته از مدایح، آن هم در محدوده خاصی از واژگان می پردازند. در حالی که اگر این نکات تقوت شود و بیشتر با توجه به موضوعات پژوهش شده به سراغ شعر بروند؛ حساسیت نسل جوان را برای ورود به این بحث ها بر می انگیزند و همچنین این حرکت قطعا توام با نوعی هنجار شکنی در پژوهش خواهد بود.
کاکایی همچنین توصیه کرد: در پرداخت علمی و انجام کار پژوهشی راجع به خیلی از موضوعات ائمه ایراد ندارد بحث صورت بگیرد؛ مثلا در رابطه با عصمت آنان.
این شاعر برجسته کشور با اشاره به وجود برخی غلوها در مدایح ائمه گفت: اگرچه گفته می شود یکی از علل انحرافات بحث غلو است اما ما در پرداخت شاعرانه غلو پسندیده ای داریم که معمولا اتفاق می افتند. آثار افرادی همچون ثنایی را اگر نگاه کنید غلوهایی هم هست اما غلوهای شیرین نه آنگونه که مذموم است و اتفاق خیلی خوبی است. گاهی هم غلو هنجارهای اندیشه و فکر و حکمت شیعه را در می نوردد و وارد فضاهایی می شود که معمولا می گویند خارج از اندیشه اسلامی است واین ظیفه علما و پژوهشگران است که این ضعف مهم را برطرف کنند.
وی همچنین علت ضغف در محتوا و ناهنجاری های منفی در سرایش شعر آیینی را منابع سطحی دانست که شاعران به سمت آنان رفته و بهره می جویند. کاکایی گفت: منابع شاعران برای دسترسی به محتوا عمدتا وعاظ عموم هستن و یا منابعی همچون رسانه های عمومی که آن هم سطح معلوماتش فراتر از سطح دانسته های مردم نیست. این در حالی است که اگر نسل جوان تحصیل کرده به مطالعه و پژوهش ورود کنند و در معرض این مسائل قرار گیرد جامعه هم رشد خواهد کرد. حتی آنان می توانند غلو در مداحی ائمه را فراگیر کنند تا جامعه احساس درگیری با این مسئله را کند و شروع به سرایش شعر کنند.
گفتگو، برای شکستن هنجارها
این استاد شعر و ادبیات به اهمیت بحث و گفتگو در پیشبرد اهداف و تقویت آثار شعری اشاره کرد و گفت: زمانی که این مباحثات در جامعه جریان داشته است؛ آثار خیلی خوبی خلق شده است.و زمانی که راجع به مسائل بحث نکردیم و سخن نگفته ایم با کم اطلاعی نسل ها مواجه شدیم؛ همچون زمان حاضر. کاکایی با تاکید بر این نکته که نسل حاضر باید از ریل گذاری فعلی خارج شود گفت: باید در بیان موضوعات، مباحث هنجار شکن صورت گیرد، نه به معنای عبور از خطوط قرمز بلکه به این معنا که به مباحثی پرداخته شود که معمولا به آن ورود نمی کنیم. ما در دهه 70 تجربه کردیم که وقتی فضای بحث و گفتگو فراهم شد؛ مباحث خیلی گرمی میان روشنفکران علمی و نخبگان حوزوی صورت گرفت و اتفاقا شعرای جوان و مسن هم ورود می کردند، نقد و گفتگو می کردند. اما از زمانی که این اجتماعات کم رنگ یا بسته شد، جلوی نشست ها، چاپ کتب و مجلات را گرفتند طبیعتا خیلی ازین نکات گفته نمی شود و ما با نقاط تاریکی از دانش و حکمت ائمه مواجه ایم. شعرمان هم چیزی جز همین بیان هیجانات نخواهد بود که معمولا موخذ از سخن مداحان و واعظان اهل بیت است.
پرداخت های صرفا عاطفی در شعر ائمه
وی با تشریح وضعیت شعر در حال حاضر اضافه کرد: آثاری که راجع ائمه گفته می شود صرفا محمل عواطف و هیجانات است؛ هیجاناتی که به هر کس دیگری قابل اطلاق است. صفت هایی که شاعران امروز به کار می برند، اگر اسم نبرند و یا به یک نظام نشانه شناختی که مصطلح است (مثلا در خصوص امام رضا(ع) تقریبا کلماتی که در رابطه با امام رضا(ع) گفته می شود محدود به چند کلمه همچون کبوتر و پنجره فولاد و حرم است) اشاره نکنند کسی متوجه منظورشان نخواهد شد. در حالی که شاعران می بایست ازین محدوده خروج کنند و وارد بحث های تحلیلی شوند.
کاکایی با بیان این نکته که نقص ما در شاعری نقص در شناسایی در سیره و فرهنگ گفت: جامعه ما با سیره و فرهنگ ائمه آشنا نیست، هر کدام از آنان فضایلی داشته اند به خصوص امام رضا که معدن علم بوده،تا جایی که اگر بخواهیم دانش الهی را جست و جویی کنیم؛ باید ریشه های آن را در شخصیت امام رضا(ع) ردیابی کنیم
.
