فیلم‌ساز سینمای ارزشی و کارگردان فیلم "قناری":
روز قدس، روز فرصت‌هاست
ریحانه سادات میرمرتضوی/سرویس هنر،خبرگزاری رضوی
چشمان پرفروغ پسربچه، در جستجوی آرامش برای قناری زرد کوچکش می‌گردد. در هیاهوی جنگ و در جایی که دنیای کودکانه بچه‌ها نادیده گرفته می‌شود، تلاش زیبا و ستودنی "فارس"، پسر بچه فلسطینی برای حفظ جان قناری‌اش، می‌تواند بیان‌گر تمامی تلاش‌های شکل گرفته توسط ملت ستم‌دیده فلسطین طی این سال‌ها باشد. ملتی که هر سال در آخرین جمعه ماه مبارک، همه مسلمانان جهان در حمایت از مظلومیت آن‌ها، در راهپیمایی شکوهمند روز قدس شرکت می‌کنند و فریاد انزجار از استکبار را سر می‌دهند.
هدفی جز کار ارزشی نداشتم
جواد اردکانی متولد 1341 در شهر مشهد، فارغ‌التحصیل حقوق است و فعالیت سینمایی‌اش را از سال 1376 آغاز کرده است. ورودش به دنیای سینما از تئاتر آغاز شد و کارگردانی، ابزاری شد برای بیان و انعکاس اعتقاداتش. او پس از کارگردانی فیلم "قناری" آثار ارزشی دیگری مانند "به کبودی یاس" و "شور شیرین" را در کارنامه هنری خود به ثبت رسانده است. اردکانی درباره نوع نگاهش به سینما می‌گوید: «زمانی که وارد کار فیلم‌سازی شدم، هدفی جز کار ارزشی نداشتم. سینما برایم شغل نبود و پول و شهرت را دنبال نمی کردم. نسل ما با اهدافشان سراغ تصمیم‌ها و انتخاب‌هایشان رفتند. یعنی این اهداف بودند که ما را در جایگاهی که هستیم قرار دادند. هدف اصلی نسل ما این بود که با ارزش‌های انقلاب و اهداف مسلمانی، کارها را پیش ببرد». این کارگردان، از سیاست‌گذاری‌های سازمانی در وزارت ارشاد و بخش‌های هنری در زمینه مسئله فلسطین گله‌مند است و عقیده دارد: «وقتی سیاست‌گذاری بر مبنای این نیست که در این موضوعات یک جریان تولید مستمر داشته باشیم، موضوع فلسطین نادیده گرفته می‌شود. مدیران منتظرند هنرمندی بیاید بگوید کار را انجام می‌دهم که باز هم متاسفانه این روند مستمر نیست. پس شاهد یک جریان پیش‌رونده نیستیم و اکثر کارها در نیمه راه رها می‌شوند. بنابراین، به تدریج، تعداد این تولیدات کم خواهد شد. به دلایل مختلف از جمله تغییر ذائقه مردم و مسئولین و سیاسی شدن بعضی موضوعات، کارها دچار سردرگمی شده است. موضوع فلسطین، سیاست و ماموریتِ هیچ نهاد و سازمانی نیست. کسی دنبال این نیست که چنین کاری را سازمان یافته انجام دهد. مدیران فرهنگی ما هم اگر کارهایی انجام شود، غافل هستند و این موضوع از اموری است که اگر زمانش بگذرد قضایش را نمی‌توان به جا آورد».
قناری؛ فیلمی با انعکاس جهانی
وقتی از این کارگردان سینمای ارزشی، درباره فیلم "قناری" سوال می‌شود، ساخت آن و روند کار را لذت‌بخش و خاص توصیف می‌کند: «فیلم "قناری" به سفارش مدیر وقت شبکه دو سیما آقای مشیری ساخته شد. من یک دوره تحقیق کردم و اتودهایی زدم. طرح اولیه قناری از محمدحسین نیرومند بود و فیلمنامه ایشان در دوره انقلاب اسلامی ایران و وقایع سال 57 می‌گذشت. اما با تغییراتی که اتفاق افتاد، طرح نهایی به این شکل درآمد. در ساخت فیلم، یک تیم همدل، همراه من بودند. پول و امکانات فنی کم بود اما همه چیز به خوبی پیش رفت. شخصیت محوری فیلم، یک کودک بود. نابازیگری با استعداد فراوان. به دلیل تفاوت لهجه فلسطینی‌ها با لبنانی‌ها، از فلسطینی‌های ساکن لبنان بازی گرفتیم. زیرا اصل بر آن بود که اصالت فلسطینی در لهجه‌های بازیگران فیلم باشد. انعکاس این فیلم در خارج از کشور و خصوصا جشنواره‌های عرب‌زبان، بسیار موفق بود. حتی عوامل فیلم هم تصور چنین انعکاسی را نداشتند». اردکانی در این باره توضیح می‌دهد: «قناری جزو آثاری بود که هم در داخل، زیاد به نمایش درآمد و بارها از تلویزیون پخش شد و هم در نمایش‌های خارجی بسیار موفق عمل کرد. هم جوایز خوبی کسب کرد و هم مورد اقبال عمومی قرار گرفت. یکی از دلایل این موفقیت، پرداختن به دنیای کودکان است. دنیای کودکی، رنگ جهانی دارد و اقلیمی و منطقه‌ای نیست. دیگر اینکه موضوع فلسطین امروزه بسیار جهانی شده و به همین سبب، فیلم در مجامع جهانی، خوب دیده شد و حتی بیشتر از حد تصور نتیجه داد».
ضرورت بازتعریف تاریخ برای نسل امروز
وقتی موضوع فلسطین و دغدغه آن برای جوان امروز مطرح می‌شود، اردکانی تعریف جدیدی از تاریخ و وقایع سیاسی را الزامی دانسته و می‌گوید: «نه در جامعه ما بلکه در هر جامعه‌ای، باید نسل‌های مختلف را درک کرد و برای آن‌ها مفاهیم را بازتعریف نمود. تاریخ را به شکلی جدید و با شیوه بیانی نوین بازگو کرد زیرا ذائقه‌ها تغییر کرده است. این بازتعریف باید متناسب با فهم و شعور و درک مخاطب امروز باشد. نسل جدید، نیاز به این دارد که جدی گرفته شود و باید به آن‌ها بها داد. این اتفاق نمی‌افتد مگر اینکه برنامه درستی داشته باشیم. ما چون تغییر نسل‌ها را به رسمیت نمی‌شناسیم، مشکل پیش می‌آید. نه فقط در مورد جریان فلسطین که درباره انقلاب خودمان هم نسل جدید، شناخت و نگرش درستی ندارند. کتاب درسی را می‌خوانند، نمره می‌گیرند و آن را به کناری می‌اندازند و همه خوانده‌هایشان نیز به گوشه‌ای پرتاب می‌شود و چیزی از آن در خاطرشان نمی‌مانَد».
موضوع فلسطین، امری جداگانه است
موضوع فلسطین و مردم فلسطین باید در ذهن ایرانیان تفکیک شود. این دیدگاه، نیاز جامعه امروز است. کارگردان دغدغه‌مند سینمای ارزشی با تاکید بر این موضوع، معتقد است اصول اولیه و بنیادین موضوع فلسطین تحت‌الشعاع مسئله مردم فلسطین قرار گرفته و این بسیار خطرناک است: «چیزی که باید تفکیک شود موضوع فلسطین از مسئله فلسطینی‌ها است. جامعه ما باید بداند و بفهمد که ما اگر به فلسطینی‌ها ـ یعنی مردمی که در فلسطین و خارج از آن زندگی می‌کنند ـ نگاه کنیم شاید جمع‌بندی‌مان تغییر کند. اما اگر به اصل موضوع فلسطین بپردازیم آنگاه خیلی از نگاه‌ها تغییر خواهد کرد. آنچه ما می‌خواهیم فراموش نشود موضوع فلسطین است. مردم فلسطین مانند خیلی از مردمی که در اقصی نقاط جهان درگیر جنگ هستند، سختی می‌کشند. حتی رویکرد دلسوزی برای مردم فلسطین و اخلاق‌گرایی صرف در این جریان ممکن است اصل موضوع را بپوشاند و از خود مسئله فلسطین غافل شویم. پس باید آگاهانه به این موضوع نگاه کنیم. موضوع فلسطین باید زنده بماند و به حیاتش ادامه دهد. ما نباید آن را فراموش کنیم که پیامدهای بسیاری دارد. در این شرایط، شاید کسانی هم که شعار می‌دهند موضوع فلسطین را می‌دانند، دیگر به این شکل شعار ندهند و دیدگاهشان به موضوع کاملا تغییر کند. موضوع فلسطین این است که اسراییل با دیگر نیروهای بزرگ جهانی، نظامی را بر پایه ظلم بنا کرده است. یک تجاوز آشکار جهانی که مورد تایید حکومت‌های بزرگ نیز هست. اکنون در کشور ما کسی نمی‌داند اصل موضوع فلسطین چیست و علت لزوم پرداخت به آن چه می‌تواند باشد».
روز قدس روز فرصت‌ها
این کارگردان سینمای ارزشی و انقلابی، عقیده دارد: «مهمترین کاری که جمهوری اسلامی در مورد فلسطین می‌توانست انجام دهد، نام‌گذاری یک روز به نام قدس بود. مردم در آن روز می‌آیند و اظهار نظر می‌کنند و خود را همسو با تفکرات حکومت نشان می‌دهند. می‌توانند نیایند اما می‌آیند تا نشان بدهند که دستاوردهای حکومتشان را پذیرفته‌اند. امروزه در همه جای جهان، این حرکت نمادین، تاثیر گسترده‌ای دارد و روشنگری جهانی را در پی داشته است. اما متاسفانه در جامعه امروز ایران، ظرفیت به این بزرگی در سطح باقی مانده و تلاش نکرده‌ایم حرکت عمیقی انجام دهیم . مردم با زبان روزه می‌آیند و با فرزندان و پیران خود در هر شرایطی حرکت را به وجود می‌آورند. اما کار، بسیار سطحی و در حد یک حرکت نمادین است و از این پتانسیل به خوبی برای تفهیم موضوع فلسطین و به‌روزرسانی این واقعه استفاده نمی‌شود».
چشمان پرفروغ پسربچه، در جستجوی آرامش برای قناری زرد کوچکش می‌گردد. در هیاهوی جنگ و در جایی که دنیای کودکانه بچه‌ها نادیده گرفته می‌شود، تلاش زیبا و ستودنی "فارس"، پسر بچه فلسطینی برای حفظ جان قناری‌اش، می‌تواند بیان‌گر تمامی تلاش‌های شکل گرفته توسط ملت ستم‌دیده فلسطین طی این سال‌ها باشد. ملتی که هر سال در آخرین جمعه ماه مبارک، همه مسلمانان جهان در حمایت از مظلومیت آن‌ها، در راهپیمایی شکوهمند روز قدس شرکت می‌کنند و فریاد انزجار از استکبار را سر می‌دهند.
هدفی جز کار ارزشی نداشتم
جواد اردکانی متولد 1341 در شهر مشهد، فارغ‌التحصیل حقوق است و فعالیت سینمایی‌اش را از سال 1376 آغاز کرده است. ورودش به دنیای سینما از تئاتر آغاز شد و کارگردانی، ابزاری شد برای بیان و انعکاس اعتقاداتش. او پس از کارگردانی فیلم "قناری" آثار ارزشی دیگری مانند "به کبودی یاس" و "شور شیرین" را در کارنامه هنری خود به ثبت رسانده است. اردکانی درباره نوع نگاهش به سینما می‌گوید: «زمانی که وارد کار فیلم‌سازی شدم، هدفی جز کار ارزشی نداشتم. سینما برایم شغل نبود و پول و شهرت را دنبال نمی کردم. نسل ما با اهدافشان سراغ تصمیم‌ها و انتخاب‌هایشان رفتند. یعنی این اهداف بودند که ما را در جایگاهی که هستیم قرار دادند. هدف اصلی نسل ما این بود که با ارزش‌های انقلاب و اهداف مسلمانی، کارها را پیش ببرد». این کارگردان، از سیاست‌گذاری‌های
قناری؛ فیلمی با انعکاس جهانی
وقتی از این کارگردان سینمای ارزشی، درباره فیلم "قناری" سوال می‌شود، ساخت آن و روند کار را لذت‌بخش و خاص توصیف می‌کند: «فیلم "قناری" به سفارش مدیر وقت شبکه دو سیما آقای مشیری ساخته شد. من یک دوره تحقیق کردم و اتودهایی زدم. طرح اولیه قناری از محمدحسین نیرومند بود و فیلمنامه ایشان در دوره انقلاب اسلامی ایران و وقایع سال 57 می‌گذشت. اما با تغییراتی که اتفاق افتاد، طرح نهایی به این شکل درآمد. در ساخت فیلم، یک تیم همدل، همراه من بودند. پول و امکانات فنی کم بود اما همه چیز به
ضرورت بازتعریف تاریخ برای نسل امروز
وقتی موضوع فلسطین و دغدغه آن برای جوان امروز مطرح می‌شود، اردکانی تعریف جدیدی از تاریخ و وقایع سیاسی را الزامی دانسته و می‌گوید: «نه در جامعه ما بلکه در هر جامعه‌ای، باید نسل‌های مختلف را درک کرد و برای آن‌ها مفاهیم را بازتعریف نمود. تاریخ را به شکلی جدید و با شیوه بیانی نوین بازگو کرد زیرا ذائقه‌ها تغییر کرده است. این بازتعریف باید متناسب با فهم و شعور و درک مخاطب امروز باشد. نسل جدید، نیاز به این دارد که جدی گرفته شود و باید به آن‌ها
موضوع فلسطین، امری جداگانه است
موضوع فلسطین و مردم فلسطین باید در ذهن ایرانیان تفکیک شود. این دیدگاه، نیاز جامعه امروز است. کارگردان دغدغه‌مند سینمای ارزشی با تاکید بر این موضوع، معتقد است اصول اولیه و بنیادین موضوع فلسطین تحت‌الشعاع مسئله مردم فلسطین قرار گرفته و این بسیار خطرناک است: «چیزی که باید تفکیک شود موضوع فلسطین از مسئله فلسطینی‌ها است. جامعه ما باید بداند و بفهمد که ما اگر به فلسطینی‌ها ـ یعنی مردمی که در فلسطین و خارج از آن زندگی می‌کنند ـ نگاه کنیم شاید جمع‌بندی‌مان تغییر کند. اما اگر به اصل موضوع فلسطین بپردازیم آنگاه خیلی از نگاه‌ها تغییر خواهد کرد. آنچه ما می‌خواهیم فراموش نشود موضوع فلسطین است. مردم فلسطین مانند خیلی از مردمی که در اقصی نقاط جهان درگیر جنگ هستند، سختی می‌کشند. حتی رویکرد دلسوزی برای مردم فلسطین و اخلاق‌گرایی صرف در این جریان ممکن است اصل موضوع را بپوشاند و از خود مسئله فلسطین غافل شویم. پس باید آگاهانه به این موضوع نگاه کنیم. موضوع فلسطین باید
روز قدس روز فرصت‌ها
این کارگردان سینمای ارزشی و انقلابی، عقیده دارد: «مهمترین کاری که جمهوری اسلامی در مورد فلسطین می‌توانست انجام دهد، نام‌گذاری یک روز به نام قدس بود. مردم در آن روز می‌آیند و اظهار نظر می‌کنند و خود را همسو با تفکرات حکومت نشان می‌دهند. می‌توانند نیایند اما می‌آیند تا نشان بدهند که دستاوردهای حکومتشان را پذیرفته‌اند. امروزه در همه جای جهان، این حرکت نمادین، تاثیر گسترده‌ای دارد و روشنگری جهانی را در پی داشته است. اما متاسفانه در جامعه امروز ایران، ظرفیت به این بزرگی در سطح باقی مانده و تلاش نکرده‌ایم حرکت عمیقی انجام دهیم . مردم با زبان روزه می‌آیند و با فرزندان و پیران خود در هر شرایطی حرکت را به وجود می‌آورند. اما کار، بسیار سطحی و در حد یک حرکت نمادین است و از این پتانسیل به خوبی برای تفهیم موضوع فلسطین و به‌روزرسانی این واقعه استفاده نمی‌شود».
