مناظرات امام رضا(ع)، الگویی مناسب برای مناظرات معاصر است

به گزارش خبرگزاری رضوی از استان اردبیل، امیر رضایی پناه، محقق و پزوهشگر حوزه مذهبی و فرهنگی کشور با اعلام اینکه ادب کلامی، یک امر تعاملی و برایند ارتباطات اجتماعی است، گفت: گفتمان مناظرات رضوی بیش از هر چیزدیگر، مبتنی بر بازخوانی ایجابی از امر هویت اسلامی با محوریت مفهوم ولایت و امامت بوده است.
وی افزود: در این مناظره، مجادله احسن مبتنی بر حفظ و ارتقا وجهه طرف مقابل جایگزین مرا، مناقشه و مجادله بی­ برهان و بی­ منطق شده و زمینه را برای پذیرش معنا در غیریت­های گفتمانی تقویت می­ کند.
برگزیده دو دوره همایش گفتگو و مناظرات رضوی با تاکید بر اینکه مناظرات حضرت امام رضا(ع) می­تواند راهنما و الگوی مطلوب و مناسبی برای مناظرات عصر ما باشد، اظهار داشت: این گفتمان به­ ویژه در ارتباط با خرده ­گفتمان­ های متعدد در درون و بیرون جهان اسلام، مقابله با جریان­ های انحرافی واقع شده به نام اسلام همچون نوبنیادگرایی اسلامی به سبک وهابیت افراطی و داعش و مقوم نظری و عملی نظریه «مردم سالاری دینی» می تواند موثرباشد.
وی با اعلام اینکه یکی از بنیادها و دغدغه­ های دین اسلام، حفظ و کمال­ بخشی به مکارم اخلاقی است، گفت: این امر یکی از آرمان­ها و مبادی بعثت حضرت رسول اکرم(ص)بوده است.
امیر رضایی پناه با تاکید بر اینکه در این منطق، در پس هر رفتار و کنش انسانی، مساله معناگرایی و اصالت­ بخشی به کرامت انسانی، موازین اخلاقی و سنن و شریعت الهی اوج می­ گیرد، ادامه داد: این خط­ فکری بطلانی جدی بر قاعده تغلب اسکات و اسقاط خصم به هر نحوی است.
وی با اعلام اینکه در حقیقت، مناظرات رضوی، آیینه تمام ­نما و نمونه ایده ­آل این مقوله در جهان اسلام و حتی عالم بشر، به­ ویژه در نسبت با مقوله ادب کلامی، است، گفت: اعتدال و طریق وسطی، اصالت برهان، انسجام و پیوستگی استدلال­ ها و استنتاج­ ها، ترکیب استدلال عقلی و نقلی و تحلیل جامع و مانع ابعاد مساله و معضله را می توان از برجسته ترین مولفه ها و ارکان مناظرات امام رضا (ع) دانست.
دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی تهران با بیان اینکه مجادله احسن به­ عنوان دال­ مرکزی، واسازی و شالوده­ شکنی ایجابی، ابتنا بر موازینی که امروزه با عنوان کلام جدید شناخته می­ شود رعایت قواعد نوبت­ گیری و نوبت ­دهی، عدم قطع یا ابتر گذاردن کلام  طرف مقابل، دیالوگ و نه مونولوگ، پرهیز از جدال و کشمکش ­های بیهوده و حاشیه ­ای ورعایت و کنترل مطلق احساسات و بروندادهای عاطفی از دیگر خصوصیات حضرت امام رضا(ع) در مناظرات است، افزود: حضرت امام رضا(ع) با بیان روشن و به­ دور از ایهام، بهره­ گیری از تشبیه و تمثیل برای ایضاح مفهومی و محتوایی، اختصار کلام و دوری از زیاده­ گویی و اطاله کلام، بهره­ گیری از ادبیات و زبان مشترک و یا از جامعه هدف، گفتگو و سخن گفتن مطابق با فهم سطح فهم و درک مخاطب، تحریک روحیه پرسش­گری، باور به آزادی اندیشه و بیان، اعتباربخشی و رعایت حرمت­ها، مخاطب شناسی و برخورد متناسب با شخصیت و جایگاه، رعایت قاعده المولفه قلوبهم، تسامح، تحمل و رواداری،عدم توهین و تخریب و عدم فرصت ­طلبی و شتابزدگی بر آن بودند تا ضمن احترام به طرف های گفتگو، مجادله ای احسن را به نمایش بگذارند.
امیر رضایی پناه با تاکید بر اینکه بنابر نص صریح قرآن، مجادله مطلوب،«مجادله احسن» است، اظهار داشت: این منطق ادب کلامی ایجاب می­ نماید که طرفین مناظره هدف خویش از گفتگوی انتقادی و مجادله را رسیدن به دیدگاه درست و در نهایت آشکار شدن بیشتر حق و حقیقت قرار بدهند.
وی با بیان اینکه در مناظرات رضوی، هدف اعلام و ابراز حقیقت با هدف اقناع و تحریک درونی دگرها و غیریت­ها در راستای پذیرش حق و رستگاری و سعادت است، گفت: پیروزی و موفقیت در این­جا، به ­واسطه روح الهی و اخلاقی رسالت امام، در چیرگی و استیلا و تفوق بر دگرها تعریف نشده و مبنای محاسبه کامیابی میزان نفوذ کلام و گفتمان الهی، انسانی و اخلاقی در سطح جامعه است.
محقق و نویسنده حوزه فرهنگ رضوی،افزود: بهره گیری از ادبیات و زبان مشترک و یا از جامعه هدف یکی از دیگر ابزارهای روش­شناسانه حضرت رضا (ع) به عنوان امام معصوم و هادی الهی جامعه بوده است.
وی با اعلام اینکه مرجعیت قرآن و سنت نبوی و شیوه ائمه هداه (ع) کانون معرفت­ شناسی، هستی ­شناسی، روش ­شناسی، انسان­ شناسی، جامعه­ شناسی؛ گفتمان مناظرات رضوی را به گونه­ ای سامان می­ بخشد که از دل آن در راستای قواعد مجادله احسن، مولفه ­القلوب و حیاه طیبه ادبیاتی مبتنی بر ادب کلامی و حفظ وجهه حداکثری استخراج می­گردد، اظهار داشت: رسالت ائمه هداء شیعه، هدایت و راهنمایی امت اسلامی و نوع بشر در راستای حصول رستگاری و سعادت هر دو سرا است.
رضایی پناه با تاکید بر اینکه گفتمان مناظرات رضوی تبلور کامل رعایت قاعده «کونوا دُعاةَ الناسِ بِغَیرِ اَلسِنَتِکُم لِيَرَوا مِنكُمُ الوَرَعَ وَالاِجتِهادَ وَالصَّلاةَ وَالخَيرَ، فَإِنَّ ذلِكَ داعِيَةٌ» است، تصریح کرد: اخلاق، رفتار و کردار حضرت رضا (ع) از جذابیت حداکثری برخوردار بود.
وی با اعلام اینکه در گفتمان رضوی در حوزه کرامت انسانی، سبک­ زندگی و تدبیر جامعه اسلامی نسبتی متقن میان دو وجه معنوی و مادی برقرار می­ گردد، اضافه کرد: اسلوب امام رضا (ع)، همسو با آیه 125 سوره نحل و استوار بر قاعده «جدال احسن» و در تضاد با «مراء» است.