حجت‌الاسلام بهاري در گفتگو با خبرگزاري رضوي:
نیمی از احکام شرعی و آیات قرآن ناظر به مسائل اقتصادی است/ واكنش امام صادق(ع) به تاجر رانت‌خوار چه بود؟
دین اسلام جهان‌شمول و چندبعدی است
حجت‌الاسلام ابراهیم بهاری با اشاره به این موضوع که دین اسلام چندبعدی است، گفت: چند بعدی بودن از خصوصیات بارز دین مبین اسلام است به این معنا که نمی‌توان مجموعه قوانین و احکام شرعی آن را در یک حوزه خاص مورد ارزیابی قرار داد. دین اسلام تنها به بعد آخرت یا مسائل اخلاقی نظر ندارد هر چند در این باره مطالب بسیار ارزنده‌ای را بیان نموده؛ اما خداوند متعال، قرآن را کتاب زندگی قرار داده و خطاب به بشر اعلام می‌کند که هر آنچه برای سعادت دنیا و آخرت نیاز دارید در قرآن موجود است، هرچند استفاده حداکثری و برداشت از قرآن مهمترین بعد آن است.
بخش مهمی از آیات قرآنی اقتصادمحور است
وی در خصوص توجه قرآن مجید به موضوعات اقتصادی، اظهار داشت: قرآن مجید علاوه بر بعد مذهبی، اشاره قابل توجهی به ابعاد اقتصادی زندگی انسان دارد به نحوی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم، نیمی از احکام شرعی و آیات قرآن ناظر به مسائل اقتصادی است. قرآن کریم به معنای واقعی اقتصاد سالم را برای انسان‌ها به تصویر می‌کشد وعدالت‌محوری در اقتصاد را یکی از شروط برخورداری از اقتصاد سالم معرفی می‌کند. ممکن است عده‌ای با بیان اینکه اقتصاد دنیای امروز پیچیده و کارشناسی است، ایجاد شبهه کنند که اقتصاد اسلامی پاسخگوی نیازهای امروز بشر نیست در حالی که قرآن با اقتصاد اسلامی، مدینه فاضله را به تصویر می‌کشد و به دنبال اصلاح جامعه آلوده است.
وي افزود: انسان‌ها و جوامع بشری ظرفیت پیاده کردن احکام اقتصادی اسلام و رسیدن به مدینه فاضله را دارند. احکام خمس و زکات که در حوزه مسائل اقتصادی در راستای زدودن فقر از جامعه اسلامی عنوان شده است به صراحت بر اهتمام به این دو فرع از فروع جامعه اسلامی توجه دارد. بخش بزرگی از جامعه امروز موظف به پرداخت خمس هستند و بخش کوچک کشاورزان و دامداران در قالب زکات به انجام فریضه اقتصادی دینی خود می‌پردازند.
ارتباط تنگاتنگ تالیف قلوب و کاهش فقر
وی در خصوص دستورات اقتصادی دین اسلام، اظهار داشت: با پرداخت خمس در جامعه، تعادل اقتصادی ایجاد می‌شود، یعنی ممکن است روزی خمس‌گیرنده و زکات‌گیرنده خود به درجه خمس‌دهنده و زکات‌دهنده برسند. شاید آیاتی که در رابطه با صدقه یا پرداخت پول از مال در قسمتی از زکات مطرح می‌شود برای افزایش تالیف قلوب مردم و گرویدن به دین اسلام است. قرآن می‌فرماید نسبت به یک گروه غیرمسلمان و گروه مسلمان با اعتقاد ضعیف و سست، مساعدت مالی داشته باشد تا به واسطه این محبت نگاه آنها به دین اسلام تغییر کند.
نبود معاش و بی‌اعتقادی به معاد، آسیب فقر است
این کارشناس دینی با تاکید بر اهمیت تامین رزق و روزی مردم در اسلام، خاطرنشان كرد: ارتزاق و تامین معاش جامعه به قدری مهم است که پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: (لا معاش لا معاد له) کسی که معاش ندارد، معاد ندارد. یعنی فقر آفت ایمان است؛ نه به این معنا که آدمی کار نکند تا فقیر شود. اسلام از انسان‌های تن‌پرور و کسانی که به دنبال افزایش ثروت بدون کار هستند بیزار است. اسلام به هیچ وجه تمایلی به سیستم ربا و ثروت‌های آلوده بادآورده ندارد و چنین سرمایه‌هایی را به عنوان منابع تجاری قبول نمی‌کند.
به گفته استاد بهاري، در روایت آمده است شخصی از امام صادق(ع) خواست به او مقداری پول قرض دهد تا بنا بر اینکه ذاتا تاجر است کار کند، امام نیز مبلغی را به وی داد و مرد بعد از چند ماه چندین برابر پول حضرت را در برابر ایشان گذاشت. حضرت مال خود را جدا کرده و مابقی را قبول نکرد و از آن مرد درباره این سودآوری شگرف توضیح خواست. تاجر در پاسخ به امام گفت: جنسی را در مدینه خریدم و چون در دمشق نایاب بود به چندین برابر قیمت فروختم. حضرت چنین پولی را رد کرده و آن را مکیدن خون مسلمانان و حرام عنوان کرد و یادآور شد که سود متعارف و عقلانی مورد نظر است نه سودی که با رانت ایجاد شده باشد.
فقر امروز جامعه نتیجه رانت‌های اطلاعاتی است
حجت‌الاسلام بهاري با زیر سوال بردن دست‌های آلوده در اقتصاد کشور، اظهار داشت: متاسفانه بسیاری از نابرابری‌های اقتصادی و فقر مردم امروز به دلیل استفاده برخی از رانت‌های اطلاعاتی است. این افراد با خراب کردن کسب‌وکار سایرین، کاری انحصاری را برای خود علم می‌کنند و مردم را در تنگنای اقتصادی قرار می‌دهند. لذا اقتصادی در اسلام بسیار پررنگ است که آلوده به سودهای آنچنانی و رانت و حرام نباشد. سودآوری و تجارتی مورد توجه اسلام است که به واسطه صاحب قدرت بودن آلوده به تبعیض و ظلم در حق مردم نباشد.
فقر نتیجه سقوط عدالت اجتماعی است
این استاد حوزه با بيان اينكه حضرت علی(ع)، شهید عدالت است، گفت: بی‌شک زمانی که معاش جامعه تضعیف شود اعتقادات دینی مردم کمرنگ می‌شود. امام علی(ع) در یکی از نامه‌های خود به معاویه که در نهج‌البلاغه آمده است می‌فرماید: «ای معاویه قریب به چهار سال در مسند حکومت بودم اگر فقیر و مستمندی در حکومت من بیابی به تو هدیه خواهم داد». عدالت علوی برای یکایک مردم جامعه اجرا شد، با آنکه امام در آن دوران کوتاه سه جنگ داخلی را پشت سر گذاشت وهیچ یک از جنگ‌ها غنیمت خاصی نداشت اما امام علی(ع) اجازه نداد مردم فقیر یا فقرا بیچاره‌تر شوند. لذا درمی‌یابیم از مهمترین وظایف حاکم اسلامی رسیدگی به وضعیت معاش و رفاه اقتصادی جامعه است. کوتاهی دولت اسلامی در حوزه مسائل رفاهی مردم منجر به افزایش آسیب‌های اجتماعی و سقوط عدالت اجتماعی می‌شود.
