حجتالاسلام دکتر سید محمدرضا احمدی بروجردی:
به عنوان نوه آیتالله بروجردی، سردمدار تقریب میگویم: راهپیمایی اربعین، شعار شیعه است و باید تقویت شود!
به گزارش خبرگزاری رضوی، حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید محمدرضا احمدی بروجردی، نوهی مرحوم آیتاللهالعظمی بروجردی، دکترای مذاهب فقهی و از اساتید حوزه و دانشگاه در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری رضوی، پیرامون اربعین سید و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین علیهالسلام چنین گفت:
تاریخچه راهپیمایی اربعین را تبیین بفرمایید و اولین راهپیمایی اربعین در چه تاریخی صورت گرفته است؟
راهپیمایی اربعین برای زیارت اباعبدالله الحسین علیه الصلاة و السلام طبق روایاتی که در کتاب ثواب الاعمال و عقاب الاعمال مرحوم شیخ صدوق آمده است که حضرت امام صادق علیه الصلاة و السلام فرمودند: کسی که به زیارت اباعبدالله الحسین مشرف میشود به هر گامی که برمیدارد حسنهای برای او نوشته میشود. لذا اهلبیت علیهم الصلاة و السلام از همان ابتدا که اشاره به ثواب زیارت اباعبدالله فرمودند روی همین قدم برداشتن تأکید کردهاند. حتی کسانی که ماشیاً نبودند و راکباً به زیارت میرفتند برای آنها هم معادل هر خطوه و قدم ثواب نوشته میشود.
از این روایاتی که حضرات معصومین فرمودند: معلوم میشود نفس قدم برداشتن برای زیارت اباعبدالله الحسین، موضوعیت داشته است.
و لذا هرسال، هر چه جلوتر هم رفته، حتی در زمان متوکل و بقیه خلفا که مانع از زیارت امام حسین علیهالسلام هم میشدند ولی در زمانهای بعد، این سنت بوده و هرروز هم بیشتر و بیشتر شده است.
لذا سابقه این راهپیمایی به زمان خود حضرات معصومین علیه الصلاة و السلام برمیگردد.
بعضی میگویند اولین کسی که در اربعین امام حسین به عنوان زائر مشرف شد جناب جابر بن عبدالله انصاری بوده است.
سؤالی که حضرتعالی فرمودید بحث زائر نیست. بحث راهپیمایی و قدم برداشتن است. بالأخره کسی هم که زیارت میرود یک بخشی از زیارت، راهپیمایی است. حتی کسانی که سوار هواپیما میشوند و به زیارت میروند، به هر حال بخشی از مسیر را قدم برمیدارند.
باید بین بحث زیارت و بحث قدم برداشتن، تفکیک کرد. لذا هر چه گامها بیشتر باشد، ثوابش بیشتر است.
بعضیها نسبت زیارت اربعین و این همه هزینههایی که صورت میگیرد، مخصوصاً موکبهایی که از ایران در مسیر بین نجف و کربلا هزینههای خیلی سنگینی خرج میشود، شبهه میکنند که ایکاش این همه هزینهها صرف امور خیریه دیگری میشد که به نظر واجبتر از این مسئله است. نظر شما در این رابطه چیست؟
اولاً اگر دقت بکنید، مردم عراق و افراد خودشان از آنچه دارند هزینه میکنند؛ یعنی کسی نیست که بخواهد حمایت مالی باشد، پول جمع بکنند. هرکسی به اندازه وُسع خودش، هزینه میکند. پس این هزینه کردنها، یک کار مردمی است. البته نهادها هم وظیفه خودشان را دارند و به قول امروزیها یک مسئولیت اجتماعی دارند. مسئولیت اجتماعی آنها، در حد کلان زائرین هست.
ولی هر آنچه مردمیتر باشد، افراد از مال شخصیشان بذل و بخشش کنند، این خیلی نفیستر و ماندگارتر است و علت بقاء این عمل هم همین بوده که امری مردمی و خودجوش بوده است.
همین الآن، کسانی که خانههایش، در مسیر نجف – کربلا قرار دارد، در خانهها را باز میکنند، به اندازه وسعشان پذیرایی قربةً الی الله میکنند و پولی هم از کسی نمیگیرند، هزینه هم میدهند. چه بسا نداشته باشند و این کار را انجام میدهند. لذا این اولاً که باید خود هزینهها مردمی باشد.
ثانیاً این حرکت، شعار شیعه است و هزینه کردنش در مسیر اعتلای نام تشیع و امیرالمؤمنین و اباعبدالله الحسین علیه الصلاة و السلام هست.
ولی شفافیت و اینکه هزینههای صورت گرفته، شفاف باشد امر دیگری است که خدایناکرده شبههای به وجود نیاید.
اما اینکه این پولها بخواهد در امور خیر دیگر خرج بشود، درست نیست. البته هیچ مانعی ندارد، افرادی در زمینههای دیگر کمک بکنند، ولی یک عده عشقشان در این مسیر است. لذا پولی که در راه اباعبدالله الحسین خرج میشود اینها همه حسابوکتاب دارد، جزایش را هم خود حضرت عطا میکنند. لذا اینکه بگوییم این پول اینجا خرج نشود، جای دیگر خرج بشود درست نیست و بحمد لله کسانی که خیّر هستند هم اینجا خرج میکنند هم در موارد دیگر؛ ولی کسانی که کلان میخواهند خرج کنند، باید اسراف نشود و شفافیت مالی باشد.
ولی اساس این برنامه، روی هزینههای شخصی و مردمی این داستان است و بقایش هم به همین است.
پیاده روی برای زیارت سائر ائمه مثل امام رضا علیهالسلام و حتی برخی امامزادهها مثل احمد بن موسی شاهچراغ را چگونه ارزیابی میکنید؟
ما تابع نص هستیم؛ یعنی ما هستیم و اهلبیت علیهم الصلاة و السلام و آنچه فرمودند. در مورد قدم برداشتن برای زیارت اباعبدالله الحسین علیهالسلام نص داریم که در ثواب الا عمال شیخ صدوق نقلشده است و لذا، این مورد منصوص است. حتی امام رضا علیهالسلام میفرمایند کسی که اباعبدالله الحسین را به شط فرات زیارت بکند کمن زار الله فوق عرشه. گویا خدا را بر بالای عرشش زیارت کرده است؛ یعنی تا این حد مقام زائر امام حسین علیهالسلام بالاست.
اما نسبت به اهلبیت و ائمه دیگر، اگر نصی هم برای پیادهروی نیست، این پیادهروی، تحت ثواب زیارت خود آن امام معصوم علیه الصلاة و السلام داخل میشود؛ یعنی از باب مقدمیت و از آن باب که افضل الا عمال، احمزها؛ افضل اعمال، اعمال سخت است، ثواب برده میشود.
اما نسبت به اباعبدالله الحسین، حدیث و نص صحیح داریم و ما تابع نص هستیم. ما نمیتوانیم چیزی که نصی در آن نیست، ورود پیدا کنیم. بله مرحوم شیخ صدوق نقل میکنند که اگر شما حتی موالیان ما و محبین ما را زیارت کنید، گویا ما را زیارت کردید.
شما زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی در ری را نگاه کنید، کمن زار اباعبدالله الحسین. زیارت حضرت عبدالعظیم ثواب زیارت امام حسین را دارد. حضرات معصومین فرمودند ثواب زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی عین ثواب زیارت امام حسین علیهالسلام است؛ و بعد در روایت دیگر دارد که حتی محبین اهلبیت و موالیان از علما را که زیارت کنید همان ثواب را به شما عطا میکنند. پس ما تابع نص هستیم.
بعضی میگویند در رابطه با پیادهرویهای دیگر، غیر از اربعین که صورت میگیرد حالا چه برای امامزادهها، چه برای خود ائمه معصومین علیهمالسلام باید بهگونهای باشد که پیادهروی اربعین را تحتالشعاع قرار ندهد. به نظر شما، این حرف درستی است؟
زیارت اربعین خودش یکچیز مستقلی است. هیچکدام از این راهپیماییها، زیارت اربعین را تحتالشعاع قرار نمیدهد و نخواهد داد؛ ولی داستان پیاده روی اربعین جداست، یعنی برای اباعبدالله جداست، برای بقیه حضرات معصومین هم جداست. مثلاً امام مجتبی علیه الصلاة و السلام پای پیاده به حج رفتند. اینها مواردی است که در موردش نص وجود دارد. لذا چون امام معصوم این کار را انجام داده فعلش برای ما حجت است.
ظرفیتهای تبلیغی این راهپیمایی اربعین را، هم برای تقریب مذاهب، هم برای تبلیغ خود تشیع، چگونه ارزیابی میکنید؟
من نوهی مرحوم آیتاللهالعظمی بروجردی هستم و پدربزرگم مرحوم آیتاللهالعظمی بروجردی سرآمد بحث تقریب مذاهب بودند. این راهپیمایی، جزء شعار شیعه است. اگر ما توجه کنیم که آنچه معاویه و یزید درصدد انجام آن بودند و در تاریخ ثبتشده که بنیامیه لعنت الله علیهم اجمعین، میخواستند نفس دین رسولالله را از بین ببرند و نام پیامبر شنیده نشود، معلوم خواهد شد که راهپیمایی اربعین، علاوه بر استحباب، از باب اینکه شعار شیعه شده و به عنوان اینکه عظمت شیعه و نام امیرالمؤمنین و اباعبدالله را در دنیا پخش میکند، هم موضوعیت دارد.
لذا نفس این راهپیمایی تبلیغ است؛ یعنی دیگر تبلیغی نمیخواهد، یعنی شما نگاه کنید همانطور که تلویزیون نشان میدهد و کسانی که در آن راهپیمایی حاضر هستند، خودش تبلیغ تشیع است.
یعنی با تمام این سختیها موقعی که راهها بسته بود، داعش بود، خطر بود، مردم میرفتند و الی الآن که نفس این راهپیمایی، در حقیقت تبلیغ برای اهلبیت علیه الصلاة و السلام و تبلیغ برای تشیع هست و نام رسولالله، امیرالمؤمنین و اباعبدالله الحسین را ترویج میکند.
و حقیقتاً آنچه را که بنی امیّه لعنت الله علیهم اجمعین، میخواستند از بین ببرند، این راهپیمایی و زیارت اباعبدالله تمام آن برنامهها را در طول تاریخ خنثی کرده و میکند.
تاریخچه راهپیمایی اربعین را تبیین بفرمایید و اولین راهپیمایی اربعین در چه تاریخی صورت گرفته است؟
راهپیمایی اربعین برای زیارت اباعبدالله الحسین علیه الصلاة و السلام طبق روایاتی که در کتاب ثواب الاعمال و عقاب الاعمال مرحوم شیخ صدوق آمده است که حضرت امام صادق علیه الصلاة و السلام فرمودند: کسی که به زیارت اباعبدالله الحسین مشرف میشود به هر گامی که برمیدارد حسنهای برای او نوشته میشود. لذا اهلبیت علیهم الصلاة و السلام از همان ابتدا که اشاره به ثواب زیارت اباعبدالله فرمودند روی همین قدم برداشتن تأکید کردهاند. حتی کسانی که ماشیاً نبودند و راکباً به زیارت میرفتند برای آنها هم معادل هر خطوه و قدم ثواب نوشته میشود.
از این روایاتی که حضرات معصومین فرمودند: معلوم میشود نفس قدم برداشتن برای زیارت اباعبدالله الحسین، موضوعیت داشته است.
و لذا هرسال، هر چه جلوتر هم رفته، حتی در زمان متوکل و بقیه خلفا که مانع از زیارت امام حسین علیهالسلام هم میشدند ولی در زمانهای بعد، این سنت بوده و هرروز هم بیشتر و بیشتر شده است.
لذا سابقه این راهپیمایی به زمان خود حضرات معصومین علیه الصلاة و السلام برمیگردد.
بعضی میگویند اولین کسی که در اربعین امام حسین به عنوان زائر مشرف شد جناب جابر بن عبدالله انصاری بوده است.
سؤالی که حضرتعالی فرمودید بحث زائر نیست. بحث راهپیمایی و قدم برداشتن است. بالأخره کسی هم که زیارت میرود یک بخشی از زیارت، راهپیمایی است. حتی کسانی که سوار هواپیما میشوند و به زیارت میروند، به هر حال بخشی از مسیر را قدم برمیدارند.
باید بین بحث زیارت و بحث قدم برداشتن، تفکیک کرد. لذا هر چه گامها بیشتر باشد، ثوابش بیشتر است.
بعضیها نسبت زیارت اربعین و این همه هزینههایی که صورت میگیرد، مخصوصاً موکبهایی که از ایران در مسیر بین نجف و کربلا هزینههای خیلی سنگینی خرج میشود، شبهه میکنند که ایکاش این همه هزینهها صرف امور خیریه دیگری میشد که به نظر واجبتر از این مسئله است. نظر شما در این رابطه چیست؟
اولاً اگر دقت بکنید، مردم عراق و افراد خودشان از آنچه دارند هزینه میکنند؛ یعنی کسی نیست که بخواهد حمایت مالی باشد، پول جمع بکنند. هرکسی به اندازه وُسع خودش، هزینه میکند. پس این هزینه کردنها، یک کار مردمی است. البته نهادها هم وظیفه خودشان را دارند و به قول امروزیها یک مسئولیت اجتماعی دارند. مسئولیت اجتماعی آنها، در حد کلان زائرین هست.
ولی هر آنچه مردمیتر باشد، افراد از مال شخصیشان بذل و بخشش کنند، این خیلی نفیستر و ماندگارتر است و علت بقاء این عمل هم همین بوده که امری مردمی و خودجوش بوده است.
همین الآن، کسانی که خانههایش، در مسیر نجف – کربلا قرار دارد، در خانهها را باز میکنند، به اندازه وسعشان پذیرایی قربةً الی الله میکنند و پولی هم از کسی نمیگیرند، هزینه هم میدهند. چه بسا نداشته باشند و این کار را انجام میدهند. لذا این اولاً که باید خود هزینهها مردمی باشد.
ثانیاً این حرکت، شعار شیعه است و هزینه کردنش در مسیر اعتلای نام تشیع و امیرالمؤمنین و اباعبدالله الحسین علیه الصلاة و السلام هست.
ولی شفافیت و اینکه هزینههای صورت گرفته، شفاف باشد امر دیگری است که خدایناکرده شبههای به وجود نیاید.
اما اینکه این پولها بخواهد در امور خیر دیگر خرج بشود، درست نیست. البته هیچ مانعی ندارد، افرادی در زمینههای دیگر کمک بکنند، ولی یک عده عشقشان در این مسیر است. لذا پولی که در راه اباعبدالله الحسین خرج میشود اینها همه حسابوکتاب دارد، جزایش را هم خود حضرت عطا میکنند. لذا اینکه بگوییم این پول اینجا خرج نشود، جای دیگر خرج بشود درست نیست و بحمد لله کسانی که خیّر هستند هم اینجا خرج میکنند هم در موارد دیگر؛ ولی کسانی که کلان میخواهند خرج کنند، باید اسراف نشود و شفافیت مالی باشد.
ولی اساس این برنامه، روی هزینههای شخصی و مردمی این داستان است و بقایش هم به همین است.
پیاده روی برای زیارت سائر ائمه مثل امام رضا علیهالسلام و حتی برخی امامزادهها مثل احمد بن موسی شاهچراغ را چگونه ارزیابی میکنید؟
ما تابع نص هستیم؛ یعنی ما هستیم و اهلبیت علیهم الصلاة و السلام و آنچه فرمودند. در مورد قدم برداشتن برای زیارت اباعبدالله الحسین علیهالسلام نص داریم که در ثواب الا عمال شیخ صدوق نقلشده است و لذا، این مورد منصوص است. حتی امام رضا علیهالسلام میفرمایند کسی که اباعبدالله الحسین را به شط فرات زیارت بکند کمن زار الله فوق عرشه. گویا خدا را بر بالای عرشش زیارت کرده است؛ یعنی تا این حد مقام زائر امام حسین علیهالسلام بالاست.
اما نسبت به اهلبیت و ائمه دیگر، اگر نصی هم برای پیادهروی نیست، این پیادهروی، تحت ثواب زیارت خود آن امام معصوم علیه الصلاة و السلام داخل میشود؛ یعنی از باب مقدمیت و از آن باب که افضل الا عمال، احمزها؛ افضل اعمال، اعمال سخت است، ثواب برده میشود.
اما نسبت به اباعبدالله الحسین، حدیث و نص صحیح داریم و ما تابع نص هستیم. ما نمیتوانیم چیزی که نصی در آن نیست، ورود پیدا کنیم. بله مرحوم شیخ صدوق نقل میکنند که اگر شما حتی موالیان ما و محبین ما را زیارت کنید، گویا ما را زیارت کردید.
شما زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی در ری را نگاه کنید، کمن زار اباعبدالله الحسین. زیارت حضرت عبدالعظیم ثواب زیارت امام حسین را دارد. حضرات معصومین فرمودند ثواب زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی عین ثواب زیارت امام حسین علیهالسلام است؛ و بعد در روایت دیگر دارد که حتی محبین اهلبیت و موالیان از علما را که زیارت کنید همان ثواب را به شما عطا میکنند. پس ما تابع نص هستیم.
بعضی میگویند در رابطه با پیادهرویهای دیگر، غیر از اربعین که صورت میگیرد حالا چه برای امامزادهها، چه برای خود ائمه معصومین علیهمالسلام باید بهگونهای باشد که پیادهروی اربعین را تحتالشعاع قرار ندهد. به نظر شما، این حرف درستی است؟
زیارت اربعین خودش یکچیز مستقلی است. هیچکدام از این راهپیماییها، زیارت اربعین را تحتالشعاع قرار نمیدهد و نخواهد داد؛ ولی داستان پیاده روی اربعین جداست، یعنی برای اباعبدالله جداست، برای بقیه حضرات معصومین هم جداست. مثلاً امام مجتبی علیه الصلاة و السلام پای پیاده به حج رفتند. اینها مواردی است که در موردش نص وجود دارد. لذا چون امام معصوم این کار را انجام داده فعلش برای ما حجت است.
ظرفیتهای تبلیغی این راهپیمایی اربعین را، هم برای تقریب مذاهب، هم برای تبلیغ خود تشیع، چگونه ارزیابی میکنید؟
من نوهی مرحوم آیتاللهالعظمی بروجردی هستم و پدربزرگم مرحوم آیتاللهالعظمی بروجردی سرآمد بحث تقریب مذاهب بودند. این راهپیمایی، جزء شعار شیعه است. اگر ما توجه کنیم که آنچه معاویه و یزید درصدد انجام آن بودند و در تاریخ ثبتشده که بنیامیه لعنت الله علیهم اجمعین، میخواستند نفس دین رسولالله را از بین ببرند و نام پیامبر شنیده نشود، معلوم خواهد شد که راهپیمایی اربعین، علاوه بر استحباب، از باب اینکه شعار شیعه شده و به عنوان اینکه عظمت شیعه و نام امیرالمؤمنین و اباعبدالله را در دنیا پخش میکند، هم موضوعیت دارد.
لذا نفس این راهپیمایی تبلیغ است؛ یعنی دیگر تبلیغی نمیخواهد، یعنی شما نگاه کنید همانطور که تلویزیون نشان میدهد و کسانی که در آن راهپیمایی حاضر هستند، خودش تبلیغ تشیع است.
یعنی با تمام این سختیها موقعی که راهها بسته بود، داعش بود، خطر بود، مردم میرفتند و الی الآن که نفس این راهپیمایی، در حقیقت تبلیغ برای اهلبیت علیه الصلاة و السلام و تبلیغ برای تشیع هست و نام رسولالله، امیرالمؤمنین و اباعبدالله الحسین را ترویج میکند.
و حقیقتاً آنچه را که بنی امیّه لعنت الله علیهم اجمعین، میخواستند از بین ببرند، این راهپیمایی و زیارت اباعبدالله تمام آن برنامهها را در طول تاریخ خنثی کرده و میکند.