به گزارش خبرنگار خبرگزاري رضوي، طب‌الرضا علیه‌السلام یکی از آثار بسیار مهم است که نه تنها راهکارهای بسیار مفیدی به شیعیان این بزرگواران می‌دهد، بلکه رعایت آنها ضامن حفظ سلامت جسم ماست.
اما برای شناختن بهتر توصیه‌های آن حضرت در زمینه پزشکی، بهتر آن است که از کارشناسان این فن کمک بگیریم. حجت‌الاسلام دکتر احمدعلی آقارفیعی هم یکی از پزشکان و تحصیلکرده‌های دانشگاهی است که اتفاقاً با علوم اسلامی و طب رضوی هم آشنایی دارد و تحصیلکرده حوزه‌های علمیه هم هست. او طب رضوی را با پزشکی نوین تلفیق کرده و بسیاری از بیماران را با چنین نسخه‌هایی درمان می‌کند. در ادامه گفت‌وگوي خبرگزاري فرهنگ رضوي با دکتر آقارفیعی را مي‌خوانيم.
*امروزه عده‌ای از مردم علم را دارای اصالت می‌دانند و عده‌ای دین را اساس می‌دانند. با توجه به اینکه امام رضا علیه‌السلام را به عنوان عالم آل محمد علیهم‌السلام می‌شناسیم، چگونه می‌توان با توجه به شاخصه‌های آن حضرت، چنین دوگانگی میان نظرات را پاسخ داد؟
همان‌طور که در پرسش اشاره کردید در دنیای امروزی عده‌ای از مردم به خصوص ساکنان کشورهای غربی با پیشرفت‌های علمی و تکنولوژی به این باور رسیدند که علم اصالت محض دارد و به همین دلیل تابع بی قید و شرط علم شدند. اما همیشه در تمام طول تاریخ عده‌ای از افراد دین را به جای علم دارای اصالت می‌دانستند و به همین دلیل سعادت را در پیروی از دین می‌دانستند. این موضوع فقط به مسلمان‌ها یا شیعیان خاص اختصاص ندارد بلکه در قرون وسطی هم عده‌ای بودند که از این عقیده پیروی می‌کردند. از طرف دیگر این نکته هم مهم است که پیروان دین، سعادت را فقط مربوط به زندگی اخروی نمی‌دانند بلکه در زمینه‌های سلامت و بهداشت هم از دین تبعیت می‌کنند و از آنجایی که دین، بر فطرت انسان منطبق است و همه جنبه‌های زندگی را در برمی‌گیرد، شامل امور بهداشتی و سلامت هم می‌شود.
اما کامل‌ترین این رویکرد نسبت به دین، در دین مقدس اسلام و مذهب تشیع وجود دارد که علم و دین را دو بال برای پرواز در آشمان سعادت می‌داند تا انسان را به کمال مطلق برساند و در عین حال پرداختن به هر یک بدون توجه به دیگری را، آفتی برای سعادت و نیکبختی انسان، به حساب می‌آورد. به این ترتیب همان اندازه که عالم بی‌دین مسبب بدبختی خودش و دیگران است، جاهل مقدس‌مآب هم موجبات خسارت در دنیا و آخرت را برای خود و اطرافیانش فراهم می‌کند.» البته این موضوع طبق فرمایش امام علی علیه‌السلام است که : «علم و دین پیوسته با یکدیگرند و هرگاه جدای از هم شدند، آتش‌افروز خواهند بود.»
البته باید یادآوری کنم که بر این اساس علم راهی را طی می‌کند که در انتهای آن راه، دین قرار گرفته و این رمز بزرگی که در شیره علمی و دینی امام رضا علیه‌السلام قابل مشاهده است. هر روز که تلاش انسان برای کشف علومی مانند علم پزشکی به نتیجه جدیدتری می‌رسد، درستی و کمال دستورات دین هم مشخص می‌شود.
*شما به عنوان پزشکی که سال‌ها در زمینه طب رضوی تحقیق و پژوهش کرده و در عین حال در پزشکی نوین هم تحصیل کرده است، به این پرسش پاسخ دهید که پزشکی جدید یا رضوی، کدام بهتر است؟
شاید نتوان در بین دو علم پزشکی رضوی - كه بر اساس آموزه‌های حضرت ثامن الحجج علیه‌السلام آموخته‌ایم و با داروهای گیاهی و روش‌های طبیعی از بیماری‌ها پیشگیری یا درمان می‌کند - و پزشکی نوین که با تکنولوژی و داروهایی که اگرچه شیمیایی هستند اما از دل طبیعت به دست آمده‌اند، انتخاب کرد. با این حال، سال‌هاست که پزشکی نوین در کنار طب رضوی قرار گرفته و با هم قرین شده‌اند.
با در نظر گرفتن مزاج اعضا و مزاج شخص بیمار، بیماری با علایمی که ناشی از نامعتدل بودن است، خود را نشان می‌دهد. جستجوی این نشانه‌ها بسته به شکایت بیمار از بیماری خود، باید در مسیر مشکلات جسمی او باشد. این روش با ظرافتی تمام این مراحل را پیدا می‌کند و در اختیار پزشک تیزبین قرار می‌دهد. به این ترتیب ابتدا مشکلات اصلی و بیماری به درستی تشخیص داده می‌شود و سپس درمان آن مطابق با فرمایشات امام رضا علیه‌السلام تعیین خواهد شد. این در حالی است که پزشکی نوین علائم بیماری‌ها را هم با دستگاه‌ها و تکنولوژی پیشرفته تشخیص می‌دهد.
در عین حال بسیاری از بیماری‌ها از طریق استفاده از داروهای گیاهی و با روش‌های طب رضوی قابل پیشگیری هستند و از طرف دیگر، پزشکی با دستگاه‌ها و شیوه‌های پیشرفته و مدرن هم برای درمان تعداد زیادی از بیماری‌ها قابل استفاده است. به این ترتیب است که می‌توان به روز بودن فرمایشات امام رضا علیه‌السلام در زمینه علم پزشکی را درک کرد.
*مگر طب رضوی چه آموزه‌هایی دارد؟
خوب است بدانیم که طب رضوی برای درمان بیماری‌ها به کل بدن توجه دارد و هر داروی گیاهی که برای بیمار تجویز می‌شود، اگر فایده‌ای برای اجزای دیگر بدن او نداشته باشد، مشکلی هم ایجاد نخواهد کرد. جالب است که نشانه‌های بیماری در طب رضوی همان تعریف بیماری در پزشکی جدید را ندارد. در واقع نشانه بیماری در طب رضوی یک نشانه مشکل‌آفرین تعریف نمی‌شود تا وقتی ایجاد شد با داروهای گیاهی به آن حمله کنیم. در واقع این نوع نشانه‌ها حکم چراغ راهنما را دارند که با شناختن آن می‌توان آسیب‌پذیری و حالت مزاج بیمار را تشخیص داد و دارویی برایش پیدا کرد که با کل بدن او و مزاجش سازگار باشد. از طرف دیگر خود فرد مورد مطالعه پزشک قرار می‌گیرد، نه بیماری خاص او. به همین دلیل است که ضربان آهسته و یا ضعیف برای یک نفر نشانه بیماری است اما برای شخص دیگری با توجه به مزاج او، امری طبیعی و عادی است.
در طب رضوی به این نکته هم توجه می‌شود که دستورات ویژه امام رضا علیه‌السلام در شرایط آب و هوایی آن زمان و حاکم بر سرزمین خراسان زندگی می‌کردند. چون در این رشته پزشکی توجه به نوع آب و هوایی که فرد در آن قرار دارد هم از اهمیت بالایی برخوردار است و دستورات و تجویزهای پزشکی باید مطابق با وضعیت زندگی و اقلیمی باشد. نکته دیگر این است که چون در طب رضوی تمام جنبه‌های شخص مورد بررسی پزشک قرار می‌گیرد و نه صرف بیماری او، در نتیجه شیوه زندگی، وضع فکری، خلق و خو، توان، حالت یا ساختار بدن، همه و همه به همان اندازه نشانه‌های جسمی، در تشخیص بیماری اهمیت دارد.
*یکی از نکات مهمی که در طب رضوی بر اساس آموزه‌های امام رضا علیه‌السلام یاد می‌گیریم، تقدم پیشگیری بر درمان در طب رضوی است. درست است؟
بله. برای دانستن اینکه پزشکی نوین با داروهای شیمیایی و عناصر گرفته شده از خاک و طبیعت بهتر است یا طب رضوی با داروهای گیاهی و روش‌های درمانی که امامان معصوم علیهم‌السلام و از جمله امام رضا علیه‌السلام توصیه کرده‌اند، می‌توان به موراد استفاده از آن توجه کرد. نکته مهم در موارد مصرف طب رضوی این است که تجویزهای امام رضا علیه‌السلام در علم پزشکی فقط برای درمان بیماری مفید نیستند، بلکه پیشگیری را هم باید یکی از مهمترین کاربردهای طب رضوی بدانیم. جالب است بدانید که امروزه بسیاری از افراد برای اینکه به بیماری خاصی مبتلا نشوند از دستورات طب رضوی بهره می‌برند. نحوه غذا خوردن، زمان استراحت کردن، استفاده از بعضی از داروهای گیاهی و بسیاری موارد دیگر را می‌توان عواملی برای پیشگیری از بیماری دانست که در طب رضوی به آن اشاره شده است. به این ترتیب می‌توان گفت پیشگیری قبل از ابتلا به بیماری، یکی از بهترین و مهمترین کاربردهای تجویزهای امام رضا علیه‌السلام است.
*با اين توضیحات آیا پزشکی نوین به جای طب رضوی ایجاد فایده یا مشکلی می‌کند؟
جای تأسف است که تبلیغات زیادی درباره فواید بی چون و چرای داروهای شیمیایی به قدری در ذهن مردم نفوذ کرده که به نظر محال است که حتی استادان بزرگ پزشکی جهان هم گمان کنند که عوامل درمانی دیگری هم بتواند جانشین داروهای فعلی شود. چون در ذهن پزشکان فواید و منافع داروها را خیلی بیشتر از آنچه که واقعاً هست و ضرر آنها را خیلی کمتر از آنچه که هست نشان داده‌اند تا از این راه یک تعصب خاصی شبیه ایمان مذهبی در پزشکان به وجود آمده است. تا زمانی که این تعصب علمی وجود دارد، کوچکترین امیدی برای رهایی و نجات از خطرات فاحش داروها نمی‌توانیم داشته باشیم. این در حالیست که اگر دستورات و تجویزهای رضوی را در سبک زندگی خود نهادینه کنیم، می‌توانیم امیدوار باشیم که از بسیاری از بیماری‌ها در امان بمانیم و مجبور به استفاده از داروهای شیمیایی نشویم.
*در پایان گفتگو خوب است یک کتاب پزشکی از امام رضا علیه‌السلام معرفی کنید.
توصیه‌های امام رضا علیه‌السلام در زمینه پزشکی از چند حدیث و روایت فراتر رفته است. آن حضرت بخشی از حکمت خود را در زمینه پزشکی در کتاب جمع‌آوری کرده که به نام «طب‌الرضا علیه‌السلام» و یا «رساله ذهبیه» مشهور است. تفاوت این اثر با سایر توصیه‌های آن حضرت و یا ائمه دیگر که به طور پراکنده در زمینه پزشکی یادآوری شده، این است که این اثر به طور مستقل توسط وجود مبارک امام رضا علیه‌السلام نوشته شده و البته دلایل تاریخی و روایتی محکمی هم وجود دارد که تألیف این اثر به دست مبارک آن حضرت را تایید می‌کند.
امام رضا علیه‌السلام این کتاب را به درخواست مأمون، خلیفه عباسی، تألیف فرموده است اما در متن نوشته‌ها مشخص می‌شود که آن حضرت خطاب عمومی داشته و آن را برای استفاده تمام مردم نوشته است. این اثر به اندازه‌ای اهمیت داشت که مأمون دستور داد نوشته‌های آن را با آب طلا بنویسند و به همین دلیل است که کتاب «طب‌الرضا علیه‌السلام» به «رساله ذهبیه» یا رساله طلایی مشهور شده است.
از طرف دیگر یکی از بخش‌های جالب کتاب، وجود اصل سند متن مأمون است که او با دستخط خودش بر روی این رساله مطلبی نوشته که به فارسی ترجمه شده است: «به درستی که من در رساله پسرعموی علوی تبار خود که شخصیتی ادیب و فاضل و محبوب و فرهیخته منطقی و طبیبی حاذق است، با دقت تمام نگریستم و آن را در راستای اصلاح، بهبود، انتظام جسم آدمی، تدبیر امور نظافت، استحمام، تنظیم و تعدیل برنامه غذایی یافتم و ملاحظه نمودم که این رساله به بهترین وجه تماما به مسائل مهم پرداخته است و آن را در جهت تبیین عالی‌ترین نعمت‌ها یافتم... به همین دلیل در حفظ و فراگیری آن کوشیدم و حقیقتاً آن را نفیس‌ترین پاسخ‌ها به نیازها یافتم، هم به علت نفیس بودن و هم به علت منافع زیاد. این مجموعه را رساله ذهبیه (رساله طلایی) نام نهادم و سپس گروهی از جوانان هاشمی دولت از آن نسخه‌برداری کردند و آن را در خزانه دارالحکمه نگهداری نمودم.»
*با این توضیحات آیا عموم مردم می‌توانند از آموزه‌های این کتاب استفاده کنند؟
بله. البته دانستن این نکته هم خالی از لطف نیست که کتاب «طب‌الرضا علیه‌السلام» از دو نظر دارای اهمیت است: اول اینکه کتابی علمی است كه در زمینه پزشکی نوشته شده و دوم اینکه چون از ناحیه امام معصوم صادر شده است، اشتباهات مرسوم و رایج در علوم تجربی را ندارد و می‌توان بر سفارشات آن تکیه کرد. در مورد این کتاب یک نکته وجود دارد که باید به آن توجه داشت و آن، این است که توصیه‌های پزشکی امام رضا علیه‌السلام در این کتاب برای افرادی نوشته شده است که در سرزمین خراسان قدیم با آن شرایط خاص آب و هوایی زندگی می‌کردند. و از آنجایی که طب رضوی به شرایط اقلیمی هم توجه دارد، باید این نکته را هم در کاربرد دستورات آن در نظر داشت.
