اهمیت و جایگاه زیارت امام رضا(ع)/ زیارتی که حزن را می‌برد/ زیارت امام رضا(ع)، قال و یا ورد نیست؛ حال است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رضوی، در میان جار و جنجال‌های زندگی دنیایی، چند روزی به خودمان استراحت می‌دهیم و زیارت امام رضا علیه‌السلام را راهکاری می‌دانیم تا روح‌مان نفسی تازه کند. به حرم مطهر که می‌رسیم دل‌مان دل دل می‌کند که از در وارد حرم شویم. سلامی عرض می‌کنیم و وارد می‌شویم. فرقی نمی‌کند از کدام در وارد شده باشیم؛ باب الجواد علیه‌السلام، باب‌الرضا علیه‌السلام یا بست شیخ طوسی. در هر صورت شوق زیارت داریم و این شوق با حضور در حرم مطهر، نشستن گوشه صحن یا خواندن زیارتنامه آرام می‌گیرد. هر قدر هم که محزون باشی این زیارت می‌تواند حزن و اندوهت را تبدیل به آرامش و نشاط کند. راز این آرامش چیست؟ چرا زیارت امام رضا علیه‌السلام دل‌ها را آرام می‌کند؟ دلیل تأکیدها در روایات بر زیارت آن حضرت چیست؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد لطفی نیاسر، مدیر رادیو معارف و دبیر شورای معارف معاونت صدای رسانه ملی، به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد.
*در میان ادعیه از جمله دعاهای موجود در کتاب مفاتیح‌الجنان توصیه زیادی درباره زیارت امام رضا علیه‌السلام شده است. حتی سفارش شده در نقاط عطف سال مثل شب‌های قدر، نیمه شعبان و یا عیدهای مذهبی تا می‌توانید به زیارت آن حضرت بروید. دلیل این توصیه‌های مؤکد چیست؟
گاهی توصیه شده است در روز عید غدیر و یا در شب‌های قدر به دلیل شهادت حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام، زیارت آن حضرت خوانده شود. اما می‌بینیم در سال چه در دوره‌های هفتگی، ماهانه و یا سالانه مثل شب و روز جمعه یا اعیاد غدیر، فطر و قربان توصیه شده که به زیارت امام رضا علیه‌السلام بروید. همچنین در روایات آمده است که خداوند به زائران امام رضا علیه‌السلام و افرادی که در حرم آن حضرت حضور دارند، نظر می‌کند. از مجموع این روایات چنین به دست می‌آید که ماجرای امام رضا علیه‌السلام از امامت آن حضرت تا تبیعد به ایران و شهادت ایشان یک قضیه فردی نبوده، بلکه قضیه عمومی دین بوده است. به بیان دیگر بحث شخص مطرح نیست. اگرچه شخص امام رضا علیه‌السلام به همه چیز جوهر داده و در مرکز تشعشع دینی قرار گرفته است. وقتی به این محور نزدیک می‌شویم، عملاً وارد حوزه‌ای شده‌ایم که به آن حوزه دین گفته می‌شود.
*در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده که آن حضرت درباره اهمیت زیارت امام رضا علیه‌السلام فرموده است که: «پاره تن من در زمین خراسان دفن خواهد شد. هیچ محزون و گنه کاری او را زیارت نکند مگر آن که خداوند حزن او را بر طرف کند.» دلیل این تأکید ویژه درباره زیارت امام رضا علیه‌السلام چیست؟
می‌دانیم که زیارت هر یک از ائمه اطهار علیهم‌السلام حالتی معنوی در انسان به وجود می‌آورد. نشاط و فرحی هم که در نتیجه زیارت امام رضا علیه‌السلام به دست می‌آید، مسئله‌اي است که بسیاری از افراد آن را تجربه و درک کرده‌اند. چنین فرموده‌ای از رسول خدا صلی الله علیه و آله هم مصداق همین حالت معنوی است به عبارت دیگر، تجربه کردن این روایت اسلامی و باور کردن معجزه‌های امام رضا علیه‌السلام برای ما چندان سخت نیست. اگر برای کسی هم اتفاق نیفتاده باشد، حتما دیده یا شنیده‌ایم که بیماران زیادی که پزشکان دست رد به سینه‌شان زده‌اند کنار پنجره فولاد حرم مطهر شفا گرفته‌اند. همین که در گوشه‌ای از خاک این سرزمین که به حضور حرم مطهر هشتمین امام برکت گرفته، دلی بشکند یا مشکل و گرفتاری برای کسی پیش بیاید، وقتی سلامی به حضرت عرض کرده یا توسلی کند، خیلی زود باز شدن درهای مهربانی امام علیه‌السلام را می‌بیند. همین اتفاقات در زندگی روزمره کافی است تا بدانیم چرا امام رضا علیه‌السلام لقب امام رئوف را دارد و رسول خدا صلی الله علیه و آله زیارت آن حضرت را عامل رفع اندوه دانسته است.
*مفهوم این ارتباط زنده چیست؟ در واقع می‌خواهیم بدانیم حضور قلب در زمان زیارت امام علیه‌السلام به چه معناست.
گاهی در مطلبی می‌خوانیم که فلان شخص از بزرگی روایت کرده، اینها تاریخ است. اما گاهی به صورت زنده ارتباط برقرار می‌کنیم. آن وقت زیارت، کشاندن پای ما به وسط این دیالکتیک است. لذا وقتی امام رضا علیه‌السلام را زیارت می‌کنیم، می‌گوییم «السلام علیک یا وارث آدم، موسی، عیسی، پیامبر و امیرالمؤمنین.» یعنی تمام تصاویر را در این آینه می‌بینیم، نه اینکه وارث باشد. از آن طرف آن حضرت را شفیع و آبرومند در درگاه خدا می‌خوانیم تا گناه‌مان را ببخشد و حاجت‌مان را برآورد و به این ترتیب، این تصویر را تا بی‌نهایت ادامه می‌دهیم. نه اینکه بگوییم وارث گذشته‌ای و در گذشته رسوب کرده‌ای. گذشته زنده است که دارد ما را به آینده می‌رساند.
*با این توضیحات، آیا زیارت حتماً باید حضوری باشد؟
زیارت حضوری افضل است برای کسی که امکان زیارت را داشته باشد. باید دقت کنیم که امام رضا علیه‌السلام یکی بیشتر نیست. همان طور که حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام خودش است و اگر تمام ائمه اطهار علیهم‌السلام جمع شوند، به او نمی‌رسند. هیچ کدام کپی و مانند ندارند. امام رضا علیه‌السلام هم با ویژگی‌های خودش یکی است که به تمام زمان‌ها اختصاص دارد. حرم آن حضرت هم یک مکان خاص است ولی آن یک مکان به اندازه تمام عالم است. یکجاست اما همه عالم را تشعشع می‌کند یعنی آنقدر گسترده است که همه روزها و همه زمین را پوشش می‌دهد. به همین دلیل هر جا که قرار است انسان یک رابطه‌ای با دین برقرار کند، می‌تواند زیارت امام رضا علیه‌السلام را بخواند. قرارداد خدا با همه انبیا و ائمه اطهار علیهم السلام این بوده است.
با این توضیح می‌توان گفت زیارت از راه دور هم فیض و برکت‌های خاص خودش را دارد!
همین طور است. نکته این است که ما در نقاط عطف سال نیاز به حال خوب داریم. زیارت امام رضا علیه‌السلام قال و یا ورد نیست، حال است. اگر می‌خواهیم از روزهای عمرمان استفاده بهینه کنیم باید حال خوب داشته باشیم. پس برای آرامش داشتن و مغفرت پیدا کردن حال و برای اینکه از آن فضا استفاده کنیم، یکی از مهمترین عوامل این است که در فضای حرم امام علیه‌السلام حضور داشته باشیم. از طرف دیگر اگر امکان حضور در حرم مطهر را نداشتیم، بدانیم که زیارت آن حضرت در هر زمانی برای کسب حال خوب باید خوانده شود. هر چند که در مکان‌ها و زمان‌های ویژه به صورت ویژه تأکید شده است.
*با این توضیحات دلیل سفارش مؤکد رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره زیارت آن حضرت چه بوده است؟ چرا تأکید شده که زیارت آن حضرت حزن و اندوه را برطرف می‌کند؟ و آیا در مورد سایر ائمه علیهم‌السلام هم این نکته یادآوری شده است؟
در پاسخ به این پرسش باید توجه داشت که ائمه اطهار علیهم‌السلام خودشان به تنهایی هیچ نیستند و همه چیزشان از این است که هیچ نیستند. آن‌ها عبد مطلق خدا هستند و چون عبد هستند قراردادی که خدا بسته این طور است که وقتی به دنبال کسب فلان موضوع هستید باید در خانه حضرت فاطمه زهرا (س) بروید، فرقی هم نمی‌کند که حضرت علی بن ابیطالب علیه‌السلام هستی یا پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله. اگر فلان موضوع را می‌خواهی باید به سراغ حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام بروی و در فلان بحث همه محتاج و فقیر پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله هستند. و حالا اگر فلان عطر را می‌خواهید، آن عطر در وجود مبارک امام رضا علیه‌السلام است.
ما چون در این بحث وارد نیستیم نمی‌دانیم که اگر فلان موضوع را می‌خواهیم باید به سراغ امام جواد علیه‌السلام مراجعه کنیم و یا برای فلان موضوع به امام صادق علیه‌السلام. چون سطح درک ولایی ما فوق‌العاده پایین، مغشوش و عوامانه است. بنابراین بهتر است که اصلاً در این مورد وارد نشویم. فقط سربسته بگویم شما اگر عطر یاس را می‌خواهید باید سراغ گل یاس بروید، عطر مریم را فقط می‌توانید از گل مریم بخواهید و یا عطر محمدی را از گل محمدی باید بگیرید. اینها یکدیگر را نفی نمی‌کنند. فقط این عطر خاص اینجاست.
امام رضا علیه‌السلام هم چنان دل‌ها را پالایش و مورد مغفرت قرار می‌دهد که حزن و اندوه را برطرف کرده و به انسان نشاط می‌دهد. حالا می‌توانی پای درس پیامبر صلی الله علیه و آله بنشینی. خیلی مهم است که این پالایش و رفع حزن در حرم مطهر امام هشتم اتفاق می‌افتد. مثل اینکه همه گل‌ها وجه مشترکی به نام بوی خوش دارند اما این عطر خاص فقط در این گل وجود دارد.
*این شأن و منزلت ویژه امام رضا علیه‌السلام بر اساس کدام خصلت آن حضرت ایجاد شده تا بتوانیم در زندگی‌مان از ایشان الگو بگیریم؟
ما تا زمانی که فکر می‌کنیم باید کارهایی انجام دهیم تا خاصیتی داشته باشیم، بی‌خاصیت هستیم. یعنی ما هم باید عبد باشیم تا خاصیت داشته باشیم. امام رضا علیه‌السلام هم عبد مخلص خدا بود که این شأن را دارد. حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام چون بالاتر از عبد بودنش جز پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله شخص دیگری نیست، این قدر مهم است. به همین دلیل در تشهد نماز می‌خوانیم «أشهد ان محمداً عبده و رسوله» یعنی اگر معراج تنها برای پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله اتفاق افتاد به دلیل عبد بودن آن حضرت است. و یا «سبحان الذی اسری بعبده...» و «و اذکر عبدنا ایوب...» این موضوع بارها در قرآن کریم تأکید شده که دنبال ویژگی خاصی نگرد، هر چه هست در این عبد بودن است.
*یکی از نکاتی که درباره زیارت مطرح می‌شود، به دست آوردن حال خوش است. حال خوش زیارت از کجاست و چطور به دست می‌آید؟
شاید بعضی افراد بگویند تبعید امام رضا علیه‌السلام از مدینه به مرو و یا نحوه شهادت مظلومانه آن حضرت امتیازی برای ایشان بوده و دلیلی برای عافیت زائران آن حضرت است. باید دقت شود که درست است امام رضا علیه‌السلام مظلومانه شهید شده‌اند اما شهادت فیزیکی برای ما که عوام هستیم خوب است. تصور ما از مسائل نباید ساده باشد. ما عادت کرده‌ایم که تا می‌بینیم یک نفر از سرزمینش به اجبار دور شد و یا در غربت آسیبی دید یاد غربت امام رضا علیه‌السلام می‌افتیم.
جنگ‌های مهمی در زمان پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله اتفاق افتاد. غزواتی بودند که شخص رسول الله صلی الله علیه و آله در آن حضور داشته و مجروح شدند. مگر در زمان پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله آن همه جنگ و درگیری که منجر به شهادت افراد می‌شد، اتفاق نیفتاد؟ اسلام در جنگ احد و بدر این همه شهید داد و با آن همه امداد غیبی و آیات قرآن که درباره این نبردها نازل شده است. بدریون خیلی مهم هستند. به اندازه‌ای که به حضرت عباس علیه‌السلام می‌گوییم «أشهد الله انک مضیت علی ما مضی به البدریون». اما به قدر امام رضا علیه‌السلام نمی‌شوند. به این علت که امام رضا علیه‌السلام بقیه الله در زمین بوده و از جمله معصومان است. جایگاه و شأن آن حضرت به علت ذریه طاهره و طیبه و همچنین خصلت عبد مخلص بودن آن حضرت به اندازه‌ای رفیع است که شهدای بدر هم آن منزلت را ندارند. بر همین اساس است که زیارت امام رضا علیه‌السلام حال خوشی را نصیب زائران می‌کند که قابل مقایسه با زیارت قبور شهدا نیست.
دریافت صفحه با کد QR