سرویس فرهنگ/ از اصول اخلاقی که در زندگی همه ی امامان فراوان دیده شده است جود و سخاوت است. سخاوت در مقابل بخل قرار دارد، یعنی انسان از امکانات مادی و معنوی که در اختیارش وجود دارد فقط خودش استفاده نکند بلکه با بخشش به دیگران قسمتی از مشکلات آنها را حل کند و دیگران را از نعمت هایی که خداوند به او داده، چه نعمت مادی و چه نعمت معنوی مانند علم برخوردار کند.
شاید بهترین تعریف درباره سخاوت بیان امام رضا علیه السلام که فرمودند:« انسان سخاوتمند از غذای دیگران می خورد تا از غذای او بخورند، ولی انسان بخیل از غذای دیگران نمی خورد تا از غذای او نخورند.«
در بررسی سیره امام رضا علیه السلام ویژگی بذل و بخشش بسیار به چشم می خورد. ایشان بسیار صدقه پنهانی می دادند و اموال خویش را بین نیازمندان تقسیم می نمودند. روایت شده که ایشان یک سال تمام ثروت خود را در روز عرفه بین نیازمندان تقسیم کردند. فردی به ایشان گفت: این گونه بخشش، ضرر است. حضرت فرمودند: این گونه بخشش ضرر و زیان نیست بلکه غنیمت است، هرگز چیزی را که به وسیله آن طلب اجر و کرامت می کنید، غرامت و ضرر به شمار نیاور.
گزارش شده هر وقت سفره غذا را برای امام پهن می کردند کاسه ای نزدیک ایشان قرار می دادند، ایشان از هر نوع غذا مقداری را بر می داشتند و در آن کاسه می ریختند و دستور می دادند آنرا بین فقرا تقسیم کنند. و می فرمودند:« خداوند عزوجل می داند که همه مردم قدرت این را ندارند که بنده آزاد کنند به همین دلیل به وسیله اطعام، برای آنها راهی به سوی بهشت گذاشته است. «
شیوه امام علیه السلام در بخشش طوری بود که حتی کسی که مورد جود امام رضا علیه السلام قرار می گرفت، ذره ای احساس شرمندگی نکند. نقل شده که ایشان در مجلسی با یاران خود مشغول صحبت کردن بودند، جمعیت زیادی در آن مجلس حضور داشتند که ناگهان مردی بلند قامت و گندمگون وارد مجلس شد و به حضرت سلام کرد و گفت: من مردی از دوستان پدران و نیاکان شما هستم. از حج برمی گشتم که خرجی خود را گو کردم، اگر شما به من کمک نمایید تا به وطنم برسم پولی که شما به من می دهی، از طرفتان صدقه خواهم داد. حضرت فرمودند: بنشین. بعد از مدتی که جمعیت پراکنده شدند و جز عده ی کمی باقی نماندند امام به اتاقشان می روند و بعد از مدت کمی بازگشتند و دستشان را از بالای در بیرون آوردند و پرسیدند آن مرد کجاست؟ مرد جواب داد من در حضور شما هستم. ایشان فرمودند: این دویست اشرفی را بگیر و خرج کن، لزومی ندارد که از طرف من صدقه بدهی از نزد من خارج شو تا تو را نبینم و تو نیز مرا نبینی. بعد از رفتن آن مرد، فردی که در آنجا حضور داشت به امام رضا علیه السلام عرض کرد: شما نسبت به این شخص احسان و بخشش نمودید. علت این که فرمودید تا شما او را نبینید و او شما را نبیند چیست؟ ایشان فرمودند:  از ترس اینکه مبادا شرمندگی در صورت او ببینم آیا از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیده اید که فرمودند: حسنه مخفیانه با هزار حج برابر است.
با عمل امام (علیه السلام) ما را متوجه مطلبی می کند و آن این که اگر انسان وقتی چیزی به بینوایی یا سائلی می دهد بخشش نیست بلکه شکر نعمتی است که خداوند به او داده است. انسان تا موقعی که حقوق واجبش را نپرداخته در خطر بزرگی قرار دارد بخشش امام به حاطر دوستی با دیگران نیست بلکه به خاطر شکر کردن نعمت های خداوند است که به ایشان داده است. همچنین نقل شده است شخصی به حضرت علی ابن موسی الرضا علیه السلام گفت: به قدر جوانمردی خودتان به من عطا و بخشش کنید. ایشان فرمودند: این اندازه برای من مقدور نخواهد شد. او گفت: پس به اندازه مروت من عطا کن. حضرت فرمودند: این مقدار ممکن می شود پس از این جریان به غلام خودشان دستور دادند تا 200 اشرفی به او بدهند.
تواضع امام رضا چنان زیاد بود که زمانی که برای آن حضرت غذا می آوردند ایشان غلامان و خادمان و حتی دربان و نگهبان را بر سر سفره می نشاندند و با آنها غذا می خوردند. همچنین نقل شده زمانی که  آن حضرت تنها می شدند همه غلامان و خادمان خودشان را  از کوچک و بزرگ جمع می کردند و با آنان سخن می گفتند و با آها انس می گرفتند به طوری که غلامان آن حضرت هیچ ترسی از ارباب و مولای خود نداشتند.
تواضع امام به اندازه ای بود که بعضی مواقع مردم ایشان را نمی شناختند و از افراد معمولی تمییز نمی دادند. نقل شده است روزی ایشان وارد حمامی می شوند مردی آنجا بود که ایشان را نمی شناخت به امام می گوید بیا مرا مشت ومال بده. حضرت شروع به مالیدن دست وپای او کردند زمانی که ایشان را شناخت عذر خواهی کرد ولی امام او را دلداری داند.
ادب و تواضع امام علیه السلام نسبت به دیگران به اندازه ای بود که اگر فردی به امام وارد می شد ایشان به خاطر احترام گذاشتن به خاطر احترام گذاشتن به آن فرد از جایشان بر می هاستند و او را در مناسبت ترین مکان ها جا می دادند.
مبنع: مقاله"اثر بخشی همدلی و همزبانی در اصلاح تعاملات اجتماعی بر اساس سیره رضوی" نوشته شفیقه رافت،اثربرگزیده اولین همایش بین المللی بانوان مروج فرهنگ رضوی.